CCF20090831168

312 Rozum obserwujący

tym samym w ilość (Grosse) i wówczas powstają takie prawa, jak np. to, te wrażliwość i pobudliwość są ilościowo w stosunku do siebie odwrotnie proporcjonalne, te jeśli jedna wzrasta, to druga maleje; albo lepiej— za treść biorąc samą wielkość (Grosse) — że wielkość czegokolwiek wzrasta w tym samym stopniu, co jego małość maleje.

Jeśli jednak prawu temu przypiszemy jakąś konkretną treść, np. jeśli powiemy, że wielkość dziury wzrasta tym bardziej, im bardziej maleje to, co ją wypełnia, to ten odwrotnie proporcjonalny stosunek może być przekształcony. w stosunek wprost proporcjonalny i wyrażony w ten sposób, że wielkość dziury rośnie wprost proporcjonalnie do ilości tego, co zostało usunięte — co jest twierdzeniem iauiologicznym, i to niezależnie od tego, czy jest wyrażone jako stosunek wprost, czy jako odwrotnie proporcjonalny, ponieważ w swym właściwym znaczeniu oznacza tylko tyle, że wielkość jakaś rośnie, kiedy wielkość ta rośnie. Tak jak dziura i to, co ją wypełnia i z niej się wyjmuje, są sobie jakościowo przeciwstawne, ale element realny i jego określona wielkość są w^r obu jednym i tym samym, i tak jak przyrost wielkości jest tym samym co zmniejszenie się małości, a ich nie posiadająca znaczenia przeciwstawność sprowadza się do tautologii — podobnie ma się rzecz z organicznymi momentami: są one równie nierozdzielne w swym elemencie realnym i w swej wielkości, która jest wielkością tego realnego elementu. Każdy z tych organicznych momentów maleje tylko wraz z drugim i tylko wraz z drugim rośnie, ponieważ każdy z nich posiada znaczenie tylko o tyle, o ile istnieje drugi; albo inaczej mówiąc: jest.rzeczą obojętną, czy jakieś zjawisko organiczne rozpatruje się jako pobudliwość, czy jako wrażliwość. Jest to obojętne w ogóle, a także wtedy, gdy mowa o stopniu pobudliwości czy wrażliwości; obojętne tak samo, jak obojętne jest to, czy mówiąc o powiększeniu się dziury powiemy, że powiększyła się dziura jako pustka, czy też jako większy ubytek tego, co ją wypełnia. Albo też, biorąc za przykład liczbę: liczba trzy jest równie wielka, niezależnie od tego, czy biorę ją jako liczbę dodatnią czy jako ujemną, a jeśli powiększę ją do czterech, to czwórką stanic się zarówno liczba dodatnia, jak i ujemna. Podobnie biegun południowy magnesu posiada tę samą moc, co biegun północny, dodatnia 204 elektryczność tę samą, co ujemna, a kwas taką samą, co zasada, na którą działa.

Taką wielkością, jak owa liczba trzy, czy jak siła magnesu itd. jest istnienie .(Dasein) organiczne; to ono jest tym, co wzrasta lub maleje, a kiedy wzrasta, to wzrastają obydwa jego faktory, podobnie jak przybierają na sile obydwa bieguny magnesu, czy obydwie elektryczności, gdy zostanie wzmocniony magnes itd. Twierdzenia, że obydwa faktory nie mogą byc różne ani co do ekstensywności, ani co do intensywności, że jeden nie może maleć w swej ekstensywności, a rosnąć w swej intensywności, przy czym drugi, odwrotnie, miałby maleć w swej intensywności, a rosnąć w swej ekstern-, sywności — twierdzenia takie podpadają pod to samo pojęcie pustej przeciwstawności; rzeczywista inten-;' ^; sywność jest absolutnie tak samo wacika , jak rzeczy-; wista ckstensywność, i odwrotnie.

Widać więc jasno, że przy takim ustanawianiu praw dzieje się naprzód tak, iż wrażliwość i pobudliwość stanowią określone organiczne przeciwieństwo; ale później treść ta zatraca się i przeciwieństwo gubi się

22*