CCF20091210004

Sądowe ustalenie ojcostwa - Sądowego ustalenia ojcostwa rroże żądać zarówno samo dziecko, jak i jego matka. Jednakże matka nie może wystąpić z takim żądaniem po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Powództwo o ustalenie ojcostwa wytacza się przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzech setnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem s:ę dziecka. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Legitymacje procesową mają tutaj osoby bezpośrednio zainteresowane z wyłączeniem domniemanego ojca. Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o unieważnienie uznania dziecka może wytoczyć także prokurator. Wyrok ma charakter deklaratywny, skuteczny wstecz od urodzenia się dziecka, a co do powołania do dziedziczenia - od momentu poczęcia.

WŁADZA RODZICIELSKA

Pojęcie władzy rodzicielskiej i jej powstanie - to całokształt uprawnień i obowiązków rodziców względem małoletniego dziecka w celu zapewnienia pieczy nad jego osobą i majątkiem oraz do wychowania dziecka (art. 95 § 1 KRO).

Z kolei Konstytucja RP w art. 48 ust. 1 statuuje prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami , przy czym wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

W myśl art. 95 § 3 KRO władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka i Interes społeczny.

Władza rodzicielska powstaje ex lege z chwilą urodzenia się dziecka. Od chwili urodzenia każde dziecko ma zdolność prawną (art. 8 § 1 KC). Władza rodzicielska trwa do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, tj. ukończenia 18 lat. Wyjątek stanowi kobieta, która ukończyła 16 lat i ze zezwoleniem sądu opiekuńczego zawarła małżeństwo.

Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane I uprawnione do Jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Nie uzyskują z chwilą urodzenia się dziecka władzy rodzicielskiej rodzice którzy nie maja pełnej zdolności do czynności prawnych; nie ma takiej władzy matka która nie jest w sensie prawnym znana tj. nie jest uwidoczniona w akcie urodzenia. W wypadku uznania dziecka władza rodzicielska ojca powstaje dopiero od daty gdy uznanie stało się skuteczne.

Piecza nad osobą dziecka - rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień (art. 96 KRO).

-    wychowanie dziecka,

-    kierowanie nim,

-    zapewnienie dziecku odpowiednich warunków bytowych,

-    troskę o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka.

Pieczę rodzice sprawują na zasadzie wyłączności, powinni ją sprawować z należytą starannością, jaką wymaga dobro dziecka jak i interes społeczny. Obowiązek ten powinien być wykonywany osobiście przez rodziców.

Zarząd majątkiem dziecka - rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską (art. 101 § 1 KRO). Przepis ten wprowadza system zarządu majątkiem dziecka, który obejmuje:

-    czynności faktyczne,

-    czynności prawne,

-    czynności związane z reprezentowaniem dziecka przed sądami I innymi organizacjami w sprawach dotyczących majątku dziecka.

Ustawodawca rozróżnia:

-    czynności zwykłego zarządu, czyli bieżące sprawy związane ze zwykłą eksploatacją rzeczy i utrzymaniu jej w stanie nie pogorszonym, w ramach aktualnego jej przeznaczenia,

-    czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu (art. 101 § 3 KRO), czynności które nie mieszczą się w granicach zwykłego zarządu; czynności te wymagają zgody sądu opiekuńczego.

Czynność prawna dotycząca majątku małoletniego, dokonywana przez przedstawiciela ustawowego bez uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego, jest nieważna.

Ustawodawca wyłącza spod zarządu rodziców niektóre składniki majątku dziecka:

-    zarobek dziecka oraz przedmioty oddane mu do swobodnego użytku,

-    przedmioty co do których darczyńca lub spadkobierca zastrzegł w umowie darowizny lub w testamencie, że nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim wypadku, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, zarząd sprawuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Reprezentacja dziecka

W myśl art. 98 § 1 rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka; czynność prawna dokonana przez rodziców pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla dziecka (art. 95 § 2 KRO).

Przedstawicielstwo ustawowe obejmuje czynności procesowe, również w postępowaniu administracyjnym.

Rodzice mogą w imieniu dziecka udzielić pełnomocnictwa adwokatowi lub radcy, nie wygasa ono nawet po dojściu do pełnoletności dziecka.

Do 13 roku dziecko powinno być reprezentowane przy wszystkich czynnościach prawnych pod rygorem nieważności (art. 12 i 14 § 1 KC), jednak dziecko może zawierać umowy powszechnie zawieraną w sprawach żyda codziennego.

Nieważność ta należy do nieważnośd bezwzględnych, nie może być ona konwalidowana i jest uwzględniona przez sąd z urzędu.

Małoletni którzy ukończyli lat 13 mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 KC). Mogą sami zaciągać zobowiązania i rozporządzać swoim prawem, jednak do ważności tych czynności prawnych w zasadzie potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego (art. 17 KC). Z wyłączeniem rodziców dziecko może także rozporządzać swoim zarobkiem oraz przedmiotami oddanymi mu do swobodnego użytku (art. 101 § 2 KRO).

Żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

-    przy czynnośdach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską,

-    przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców, chyba, że: czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu, czynność prawna dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania (art. 98 § 2 KRO).

W tedy reprezentację przejmuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 KRO).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

W myśl art. 111 § 1 KRO występują 3 przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej:

1. trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej polega na całkowitym braku kontaktu rodziców z dzieckiem przez okres czasu trudny do przewidzenia bądź możliwy do przewidzenia, ale długotrwały (wieloletni).,

17

18

2.    nadużywanie przez rodziców władzy rodzicielskiej, wykorzystywanie dziecka do czynów nierządnych, w tym do uprawiania prostytucji, znęcanie się nad dzieckiem, nakłanianie dziecka do popełnienia przestępstwa,

3.    zaniedbywanie przez rodziców swych obowiązków względem dziecka; chodzi tu o rażące zaniedbywanie, trwałe, a przynajmniej wielokrotne. Może to być alkoholizm lub narkomania rodziców, prowadzące do braku zainteresowania dzieckiem, jego życiem, zachowaniem. W myśl art. 111 § 2 KRO w razie ustania przyczyny sąd może władzę rodzicielską przywrócić.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art. 110 § 1 KRO w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd może orzec jej zawieszenie.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej może dotyczyć jednego bądź obojga rodziców.

W wypadku zawieszenia władzy rodzicielskiej istnieje ona nadal, jednak w okresie zawieszenia nie może być wykonywana.

Zawieszenie będzie uchylone gdy odpadnie jego przyczyna (art. 110 § 2 KRO)

Ograniczenie władzy rodzicielskiej, może nastąpić:

L--P9 ?kutels_pCzeczenia sadu fart. 1Q7. 58 5 i i 6i ³ kroi

KRO przewiduje 4 sytuacje w których może nastąpić ograniczenie władzy rodzicielskiej:

-    kiedy rodzice nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim (art. 107 § 1 KRO),

KRO^y ^r0dziCe ” ^{małźonkowie} w rozłączeniu (faktycznej separacji) - art. 107 § 2

-    kiedy małżeństwo rodziców zostaje rozwiązane przez rozwód lub unieważnienie (art. 58 § 1 i art. 21 KRO),

-    kiedy sąd orzeka separację rodziców (art. 61⁶ § 3 w związku z art. 58 § KRO).

KR(S    ^{inqęręnęji} ^ ^w wykpnywąnię włądzy rodzicielskiej fart. 109 KRO i 104

Sąd opiekuńczy może w szczególności:

-    zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonywania wydanych zarządzeń,

-    określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

-    poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi społecznego organu pomocniczego sądu,

-    skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dzieckiem

-    zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej (art. 109 § 2 KRO).

3.- .es legę - jgżglj włądry rodzicielskiej podlega dziecko ubezwłasnowolnione całkowicie (art. 108 KROI.

Ustanie władzy rodzicielskiej może nastąpić:

Przyczyn naturalnych - wskutek śmierci rodziców lub dziecka,

-    z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletności,

-    w wypadku całkowitego lub częściowego ubezwłasnowolnienia rodzica,

³- 03 p°d$tawie orzeczenia sądowego władza rodzicielska ustaie w następujących wypadkach:

-    pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy (art. 111 § 1 KRO),

-    zaprzeczenia ojcostwa (art. 63 KRO),

-    unieważnienia uznania dziecka (art. 80 § 1 KRO),

-    zaprzeczenia macierzyństwa ,

-    przysposobienia (art. 123 § 1 KRO), chyba że dokonał go małżonek rodzica dziecka (art. 212 § 1 KRO),

-    rozwiązania przysposobienia (art. 126 § KRO),

-    uchylenia prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo na skutek wznowienia postępowania (art. 399 i nast. KPC).

PRZYSPOSOBIENIE

Przysposobienie - art. 121 § 1 KRO, według którego przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

Instytucja ta determinowana jest naczelną zasadą prawa rodzinnego - zasadą dobra dziecka, bowiem art. 114 § 1 KRO stanowi, że przysposobić można osobę małoletnią tylko dla jej dobra.

Przysposobienie jest instytucją niemajątkową o charakterze prawno rodzinnym, które realizuje się w wyniku woli zainteresowanych, ale podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego, które jest skuteczne erga omnes.

Przesłanki przysposobienia

Do przesłanek związanych z osoba przysposobiona należa:

1.    małoletniość przysposabianego (art. 114 § 1 KRO),

2.    wymóg życia przysposabianego (art. 117 § 2 KRO), stanowi przesłankę sine qua non przysposobienia, orzeczenie nie noże być wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby która ma być przysposabiana,

3. zgoda przysposabianego (art. 118 § 1 KRO), wymóg ten wchodzi w rachubę, gdy małoletni skończył 13 lat. W myśl art. 118 § 3 KRO sąd może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody. Niezdolność ta jest najczęściej wynikiem jego stanu zdrowia psychicznego, np. choroby psychicznej lub niedorozwoju psychicznego.

Sąd powinien wysłuchać małoletniego, który nie ukończył 13 lat, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia (art. 118 § 2 KRO).

Po przesłanek związanych z osoba przysposabiającego ząlięzyć nąlężyi

1.    żądanie przysposobienia (art. 117 § 1 KRO),

2.    odpowiednia różnica wieku (art. 114^: § 2 KRO),

3.    pełna zdolność do czynności prawnych (art. 114^ł § 1 KRO),

4.    kwalifikacje osobiste (art. 114 ¹ § 1 KRO),

5.    pozostawanie przy życiu przysposabiającego (art. 117 § 2 KRO).

Rodzaje przysposobienia:

1. przysposobienie niepełne (ądootio minus plena) - art, 124 ą 1 KRO, .może być orzeczone gdy kumulatywnie wystąpią przesłanki:

-    żądanie przysposabiającego,

-    zgoda osób, która jest potrzebna do przysposobienia.

-    ustaje władza rodzicielska rodziców, a władzę tę uzyskuje przysposabiający,

-    powstaje stosunek pokrewieństwa między przysposabiającym a przysposabianym,

-    stosunek pokrewieństwa nie rozciąga się na rodzinę przysposabiającego,

-    nie zostają zniweczone powiązania rodzinne przysposobionego z jego rodziną naturalną, nie ulega wygaśnięciu obowiązek alimentacji,

-    w zakresie dziedziczenia: przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach, co dalsi zstępni spadkodawcy; przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych; rodzice przysposobionego nie dziedziczą pc przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym, przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa (art. 937 KC),

-    jeżeli przysposobienia dokonuje tylko jeden małżonek, pomiędzy przysposobionym a drugim małżonkiem powstaje stosunek powinowactwa,

19

20