S5006732

csf/ć trzecia: manifest profetyzmu

sza o uzasadnienie* skoro rezultat wywodu tłumaczy się jednoznacznie: cztery to symbol człowieka spełniającego funkcję pośrednika między Bogiem a światem.

I Najprawdopodobniej pod wpływem Sainf-Mahlna kabalistyczne rozważania na temat mistycznych właściwości cyfry cztery wplótł Antoni Poszman do swych ZJtoag o magnetyzmie, ogłoszonych w roku 1816 w „Pamiętniku Magnetycznym Wileńskim"**.

Znaczenie u Saint-Martina tego symbolu liczbowego czwórki Szpotański odczytał trafnie. Ale przecież u Mickiewicza imię tego „wskrzesiciela narodu** to nic „cztery’*, a „czterdzieści i cztery**. Otóż z tą trudnością Szpotański uporał się bardzo niefrasobliwie. Zdaniem jego jest to po prostu reduplikacja symbolicznej cyfry Saint-Martina. Mówiąc jego słowami: „liczba 4, u Saint-Martina będąca liczbą człowieka sprzed upadku, powtórzona została przez Mickiewicza dwukrotnie dla oznaczenia człowieka, mającego odrodzić ludzkość*’⁸². Tłumaczenie to jest * \iW sposób oczywisty naciągane. Nic zauważył Szpotański, żc w tymże samym Tab-a^v' leau Naturely o parę tylko stron dalej, mamy wywód o symbolicznym znaczeniu \ cyfry czterdzieści, i to wywód doskonale przystający do proroctwa ks. Piotra.

Saint-Martin tłumaczy mianowicie, że ponieważ czwórka jest cyfrą człowieka . jako pośrednika między Bogiem a światem. Bóg wycisnął piętno „cyfry czwora--ykiej~ (~„lc nombre quaternairc”) także i na „epoce swojego doczesnego objawienia” ^(„sur l*ćpoque de sa manifcstatlon tcmporellc”)⁸³.

jjLc nombre quatemairc” to po francusku liczba czworaka albo też podzielna przez cztery. Z przykładów, jakie Saint-Martin przytoczył w obszerniejszym ustępie, mającym udowodnić tę enigmatyczną tezę — i ujętym w cudzysłowy⁸⁴ -wynika, że miał tu na myśli - czterdziestkę. W ustępie tym czytamy o „liczbie czworakiej”, że „nieuchronnie kieruje wielkim dziełem” („le quatemaire qui dirige nćccssairement la grandę oeuvre”), żc jest ona związana z dziełem ekspiacji i odrodzenia, że rozciąga się lub kurczy zależnie od celu, jaki ma zostać dokonany. Po czym następują przykłady z dziejów biblijnych: „Pierwszy człowiek szedł przez

^u A. Poszman, Uwagi o magnetyzmie, „Pamiętnik Magnetyczny Wileński*’, t. I (1816), s. 145.

■* S. Szpotański, Adam Mickiewicz i jego epoka, s. 208.

•* Tableau naturę!, s. 251.

** jak informuje „uwaga wydawców”, w cudzysłowy ujęto w druku ustępy, pisane na marginesie rękopisu innym niż autora charakterem pisma, tak aby czytelnik mógł je od tekstu autorskiego odrót-Nota ta figuruje już w pierwszym wydaniu Tableau naturęl z 1782 r., jest więc bardzo charaktery* styczna dla tej aury tajemniczości, jaką Nieznany Filozof wokół swoich książek rozsnuwał. Bo przecież wydanie z roku 1782 dokonane zostało za życia autora i jeśli Saint-Martin taki rękopis ze wstawkami cudzego pióra (o ile me była to mistyfikacja) posłał do drukami, to znaczy, iż chciał, aby wstawki te zostały wydrukowane. Sens więc noty sprowadza się do tego, że w książce są ustępy, za które autor jej nic chce ponosić pełnej odpowiedzialności. Niemniej ustępy tc w książce figurują. -O czwórce jako cyfrze człowieka - istoty boskiej, pisał Saint-Martin też w Oeuores posthumes, t. 11» s. 259; jako o cyfrze doskonałości - w Des erreurs et de la tterite, t. 1, Edimbourg 1782, s. 133.

czterdzieści, aby uzyskać odpuszczenie swego grzechu i pojednanie z doczesną potomnością; Jakub szedł przez czterdzieści* aby uzyskać pojednanie ze swą duchową potomnością; Oswobodzicie! Hcbrcjczyków szedł przez czterdzieści, aby otrzymać wyzwolenie swego Narodu; wielki Odrodzicie! przygotował ogólne pojednanie przez czterokrotny sześcian dziesiętny***⁴.

Być może, żc ktoś obkuty w literaturze tcozoficznej byłby w stanie przetłumaczyć tę orakularną wypowiedź na jakiś bardziej zrozumiały język. Dla naszych celów powinien wystarczyć ten zarys sensu, jaki się z tych pytyjskich oparów wyłania, a mianowicie, żc czterdziestka jest cyfrą dzieła o wielkiej duchowej _doniosłośęi„_ dzieła odkupienia, wyzwolenia, pogodzenia. Przykłady podane w tym ustępie najprawdopodobniej odnoszą się do ezoterycznych interpretacyj kabalistycznego czy gnostyczncgo pochodzenia. Słowa o Mojżeszu być może mają swe zahaczenie w zdaniu: „I był Mojżesz na górze czterdzieści dni i czterdzieści nocy** (Exodu, 24, 18).

Prowadzi nas to do Biblii, w której czterdziestka jest cyfrą sakralną. W czasie potopu deszcz padał w ciągu czterdziestu dni i nocy (Gen.* 7, 12). Przez czterdzieści dni i nocy szedł prorok Eliasz do góry Horeb (I Reg., 19,8). Jonasz prorokował Niniwie, że będzie zniszczona za czterdzieści dni (łon., 3, 4), „przez czterdzieści łat miałem spór z tym narodem” - oświadcza Bóg (Ps., 95, 10).

Podobnie w Nowym Testamencie: Chrystus przez czterdzieści dni i nocy pościł na pustyni (Mat., 4, 2; Marc., 1, 13; t-uc., 4, 2), a po zmartwychwstaniu przez czterdzieści dni ukazywał się swoim uczniom (Acta A post., I, 3).

Zrozumiałą więc jest rzeczą, Że Ojcowie Kn<finła    różni*

tłumaczenia symboliczne. Warto przytoczyć jedno z nich, św. Augustyna, który dowodził, iż czterdzieści jest symboliczną cyfrą wypełnienia się czasów⁴*. Pojawia se też czterdziestka jako cyfra symboliczna w chrześcijańskiej sztuce religijnej. Najczęściej symbolizowała okres próby, czasem - Kościół Wojujący⁸⁷.

Nic dziwnego zatem, że cyfra tak bogata w asocjacje symboliczne w tradycji judeochrześcijańskiej mogła się Saint-Martinowi kojarzyć z czwórką, cyfrą człowieka Pośrednika, i nabrać znaczenia symbolu liczbowego, który „nieuchronnie kieruje wielkim dziele m”.

W tym znaczeniu przeszła ona do Widzenia ks. Piotra. Imię „czterdzieści i cztery** to imię Pośrednika, który dokona „wielkiego dzieła”. Rozumiemy teraz.

^,ł *Lc premier hommc marcha par quaranie_ł pour obicnir la rćmission de u fautc, ct la rćcon-cllJiation de la postćritć tcmporcllc; Jacob marcha par q uar a ntc pour obtenir la rćconciUiatioo dc sa postćritć spirituellc; lc Libćraicur des Hćbrcux marcha par q u arunic pour obieoir U dćtiv-rancę dc son Peuplc; le grand Rćgćnćraicur a prepare la rćconcilliation uxuvcrsellc par un Quad-r u ple cu b e dćnair c”. Tableau narurel, s. 251. — Podkreślenia pierwodruku.

E>. Forstner, O. S. B., Ł>ie Welt der Symbole, Innsbruck 1961. s. 75-77.

⁸⁷ G. Ferguson, Signs and Symbols in Christian Art, New York 1961, s. 154-155.

795