29 (490)

244 IX. „Dziadów” część trzecia: manifest profetyzmu

jest cyfrą człowieka jako pośrednika między Bogiem a światem, Bóg wycisnął piętno „cyfry czworakiej” („le nombre ąuaternaire”) także i na „epoce swojego doczesnego objawienia” („sur l’epoque de sa manifestation temporełle”).¹

„Le nombre ąuaternaire” to po francusku liczba czworaka albo też podzielna przez cztery. Z przykładów, jakie Saint--Martin przytoczył w obszerniejszym ustępie, mającym udowodnić tę enigmatyczną tezę — i ujętym w cudzysłowy² — wynika, że miał tu na myśli — czterdziestkę. W ustępie tym czytamy o „liczbie czworakiej”, że "'„nieuchronnie kieruje wielkim dziełem” („le ąuaternaire qui dirige necessairement la grandę oeuvre”), że jest ona 'związana z dziełem ekspiacji r odrodzenia, że rozciąga się lub kurczy zależnie od celu, jaki ma zostać dokonany. Po czym następują przykłady z dziejów biblijnych: „Pierwszy człowiek szedł przez czterdzieści, aby uzyskać odpuszczenie swego grzechu i pojednanie z doczesną potomnością; Jakub szedł przez czterdzieści, aby uzyskać pojednanie ze swą duchową potomnością; Oswobodziciel Hebre jeżyk ów szedł przez czterdzieści, aby otrzymać wyz\yolenie swego Narodu; wielki Odrodziciel przygotował ogólne pojednanie przez czterokrotny sześcian dziesiętn y.” ³

Być może, że ktoś obkuty w literaturze teozoficznej byłby w stanie przetłumaczyć tę orakularną wypowiedź na jakiś bardziej zrozumiały język. Dla naszych celów powinien wystarczyć ten zarys sensu, jaki się z tych pytyjskich oparów wyłania, a mianowicie, że czterdziestka jest cyfrą dzieła

0 wielkiej duchowej doniosłości, dzieła odkupienia, wyzwolenia, pogodzenia.' Przykłady podane w tym ustępie najprawdopodobniej odnoszą się do ezoterycznych interpretacyj kabalistycznego czy gnostyeznego pochodzenia. Słowa o Mojżeszu być może mają swe zahaczenie w zdaniu: „I był Mojżesz na górze czterdzieści dni i czterdzieści no'cv” (Exod., 24, 18).

Prowadzi nas to do Biblii, w której czterdziestka jest cyfrą sakralną. W czasie potopu deszcz padał w ciągu czterdziestu dni i nocy (Gen., 7, 12). Przez czterdzieści dni i nocy szedł prorok Eliasz do góry Horeb (I Reg., 19, 8). Jonasz prorokował Niniwie, że będzie zniszczona za czterdzieści dni (łon.,

3, 4), „przez czterdzieści lat miałem spór z tym narodem” — oświadcza Bóg (Ps., 95, 10).

Podobnie w Nowym Testamencie: Chrystus przez czterdzieści dni i nocy pościł na pustyni (Mat., 4, 2; Marc., 1, 13; Luc.,

4, 2), a po zmartwychwstaniu przez czterdzieści dni ukazywał się swoim uczniom (Acta Apost., 1, 3).

Zrozumiałą więc jest rzeczą, że Ojcowie Kościoła nadawali czterdziestce różne" tłumaczenia symboliczne. Warto przytoczyć jedno z nich, św. Augustyna, który dowodził, iż czterdzieści jest symboliczną cyfrą wypełnienia się czasów.⁸⁰ Poławia się też czterdziestka jako cyfra symboliczna w chrze-■cijańskiej sztuce religijnej. Najczęściej symbolizowała ok.res próby, czasem — Kościół Wojujący.⁸⁷

Nic dziwnego zatem, że cyfra tak bogata w asocjacje symboliczne w tradycji judeochrześcijańskiej mogła się Saint-Martinowi kojarzyć z czwórką, cyfrą człowieka Pośrednika,

1 nabrać znaczenia symbolu liczbowego, który „nieuchronnie lii u ruje wielkim dziełem”.

W tym znaczeniu przeszła ona do Widzenia ks. Piotra.

miwrsolle par un Quadruple cube denaire”. Tableau nul nrel, 251. — Podkreślenia pierwodruku.

" l) Kurstner, O. S. B., Die Welt der Symbole, Innsbruck 1961, • vr> 77.

" <. KiTi-aison, Signs and Symbols in Christian Art, New York Mmi, IM 185.

⁸⁸ Tableau naturel, s. 251.

Jak informuje „uwaga wydawców”, w cudzysłowy ujęto w druku ustępy, pisane na marginesie rękopisu innym niż autora charakterem pisma, tak aby czytelnik mógł je od tekstu autorskiego odróżnić. Nota ta figuruje już w pierwszym wydaniu Tableau naturel z 1782 r„ jest więc bardzo charakterystyczna dla tej aury tajemniczości, jaką Nieznany Filozof wokół swoich książek rozsnuwał. Bo przecież wydanie z r. 1782 dokonane zostało za życia autora i jeśli Saint-Martin taki rękopis ze wstawkami cudzego pióra (o ile nie była to mistyfikacja) posłał do drukarni, to znaczy, iż chciał, aby wstawki te zostały wydrukowane. Sens więc noty sprowadza się do tego, że w książce są ustępy, za które autor jej nie chce ponosić pełnej odpowiedzialności. Niemniej ustępy te w książce figurują. — O czwórce jako cyfrze człowieka — istoty boskiej, pisał Saint-Martin też w Oeuures posthumes, t. II,

s. 259; jako o cyfrze doskonałości — w Des erreurs et de la vśritś,

t. I, Edimbourg 1782, s. 133.

„Le premier homme marcha par ąuarante, pour obtenir la remission de sa faute, et la reconcilliation de sa posterite temporełle; Jacob marcha par ąuarante pour obtenir la reconcilliation de sa posterite spirituelle; le Liberateur des He-breux marcha par ąuarante pour obtenir la delivrance de son Peuple; le grand Rćgenerateur a preparć la róconcilliation