Votum02

98 ZBIGNIEW MORSZTYN

⁵ Szczęśliwy, który na dwu prowadzących Rozno gościńcach nie idzie błądzących Stopami, ale wie, którędy trzeba

Piąć sie do nieba.

Szczęśliwy, który świat z jego wabami ¹⁰ Pogardzić umiał i deptać nogami, Którego umysł jest nie poruszony,

W kwadrat złożony.

Szczęśliwy, mówię, ale gdzież takiego Najdziesz na świecie wieku dzisiejszego, ¹⁵ Żeby od swojej napierszej młodości Nie uznał złości?

Szczorse, sygn. 19): Votum Im{ci) Pana Zbygniewa z Raciborska Morsztyna, Miecznika Mozyrskiego, de primo genere vitae (tu tytuł na k. 44 verso, tekst na k. 44 verso—50 verso); w W: Pieśń wyrażająca w sobie wszelkie sposoby życia na tym świecie i ukazująca, w czym największe szczęście człowieka nade wszytko zawiera się (s. 533—555 rkpsu). Votum [...] de primo genere vitae — Wypowiedź [...] o pierwszym (czyli najlepszym) sposobie życia. Votum powstało zapewne w latach 1657—1659, poprawiane było prawdopodobnie też potem.

Tytuł: votum — wypowiedź w pewien sposób programowa — był to w literaturze staropolskiej osobny gatunek poetycki, nawiązujący do przykładu wygłaszanych na sejmach wotów senatorskich i programowych przemówień posłów.

w. 1—52 Wydarty w M początek utworu rekonstruujemy według rękopisu kijowskiego (dalej: K); por. Uwagi wydawcy, w. 1 W: szczęśliwy, który... (dalej w W: szczęśliwy). w. 2 czasu spłynności — upływanie, zmienność czasu, w. 3 ranny — młody jeszcze, w. 4 W: uważać. w. 8 W: się. w. 9 waby — przynęty.

w. 12 W kwadrat złożony — tak doskonale ustatkowany, jak doskonałą figurą był kwadrat, w. 15 W: najpierwszej.

Żeby od kresu samego puszczony

Biegł na tak (śliskiej) drodze nie potkniony;

Żeby we wszytkim życiu jego cale ²⁰    Nie było „Ale”;

Żeby na ten świat i jego szalone Dumy i fochy, zmysły zapatrzone Nie wpadły wespół z jego służebniki W zdradliwe wniki?

²⁵ Dawno ci byli, których okazała Cnota do nieba żywo porywała,

Dzisia takiego za naszego wieka

Nie masz człowieka.

Wszys(cy) my zgoła, których odmiennemi ³⁰ Hekate koły oświeca na ziemi,

Wszyscy nieprawi, że nie masz jednego Doskonałego.

Wszys(cy) błądzimy, a co star(sz)e lata To dalej brniemy w błędn(ą) puszczę świata.

³⁵ Rzadki na dobry tor powrót uczyni Z dzikiej pustyni.

w. 18 K: ślicznej; W: śliskiej. w. 19 cale — całkowicie, w. 22 W: myśli zapatrzone. w. 24 wniki (wnyki) — sidła.

w. 29 K: Wszysmy (!) zgoła; W: Wszyscy my zgoła. w. 30 Hekate — grecka bogini ciemności, magii i czarów, utożsamiana . także z boginią podziemi (Persefoną) i boginią księżyca (Artemidą, Selene). Tu przenośnie: księżyc.

w. 33 K: Wszysmy (!) błądzimy, a co stare lata; W: Wszyscy błądziemy, a co starsze lata.

w. 34 K: w błędno (taka końcówka w wygłosie tu często); W: bieżym w błędną puszczą świata.