Magazyn62501

ADMINISTRACJA GOSPODARSTW WIEJSKICH

administracyjnej w państwie prawn&m (Bibljoteka Gazety Adm. i poi. p.y tom 11). Warszawa 1928. — F. Wodtke: Des recours pour txcłs de pouroir. Tiibin-gen 1912.— M. Zintmermann: Wywłaszczenie — Sl«-djrnn z dziedziny prawa publicznego. Lwów 1933.

Kazimierz Wład. Kumaniecki.

Administracja gospodarstw wiejskich.

Słowo „administracja" pochodzi od łacińskiego „administrare", co oznacza — prowadzić, sprawować, a więc prowadzić gospodarstwo, sprawować rządy nad gospodarstwem. Wyrazem bliskoznacznym administracji jest zarząd, ale zarząd ma szersze znaczenie. Zarząd może być osobisty, jeśli przedsiębiorca (właściciel, lub dzierżawca) zajmuje się osobiście czynnościami związanemi z zarządzaniem, lub też może się przekształcić w zarząd płatny, gdy przedsiębiorca (właściciel, rzadko kiedy dzierżawca) powierza go innej osobie za pewnem wynagrodzeniem. W tym drugim wypadku, t. zn. gdy zarząd jest płatny, nazywamy go pospolicie administracją. Mówimy: „majętność znajduje się w administracji", gdy przedsiębiorca nie zajmuje się osobiście. A więc pod słowem „administracja" pojmujemy zawiadywanie cudzem mieniem. Ale, rozważając rzecz z innej strony, przypisujemy czasami administracji jednoznaczne znaczenie z zarządem, a mianowicie, kiedy nam idzie o czynności, związane z zarządzaniem, a nie o formę.

Przedmiotem administracji w szerokiem tego słowa znaczeniu jest nadawanie gospodarstwu wewnętrznego i zewnętrznego kierunku i prowadzenie wszelkich interesów, związanych z gospodarstwem i majętnością. W zakres takiej administracji wchodzą: czynności prawne (prowadzenie wszelkich spraw sądowych, stosunki z władzami pań-stwowemi), handlowe (sprzedaż, kupno, wymiana), finansowe (zaciąganie pożyczek, wystawianie weksli, spłata długów), techniczne (troska o produkcję surowców i przerób), wreszcie czynności administracyjne w ściślejszem tego słowa znaczeniu.

Administrować w ściślejszem znaczeniu, to jest, jak mówi Fayol — przewidywać, organizować, rozkazywać, koordynować i kontrolować. Przewidywać — t. j. badać przyszłość i ustalać stosownie do niej program działania, organizować — t. j. powoływać do życia podwójny organizm przedsiębiorstwa, złożony ze środków materjal-nych i pracowników, rozkazywać — t. j. spowodować działalność pracowników, koordynować — t. j. przystosować wszystkie czynniki do ogólnego wspólnego celu, wreszcie kontrolowanie oznacza czuwanie nad tern. abj^r się wszystko odbywało zgodnie z usta-lonemi planami i wydanemi rozkazami. Podstawą administracji jest rachunkowość, która gromadzi materjał do przewidywania, daje metody uzgadniania czynności i służy do nieprzerwanej kontroli.

Osoba, ustanowiona przez przedsiębiorcę do dopełniania czynności administracyjnych, zwie się administratorem. Rozróżniamy różne zakresy działań administratorów. Ad-ministrator-pełnomocnik zastępuje przedsiębiorcę we wszystkich czynnościach wewnętrznych gospodarstwa i zewnętrznych, a więc działa w imieniu swego mocodawcy wobec pracowników, wszelkich interesan ■ tów, sądów i władz państwowych. Oczywiście, zakres jego praw może być ograniczony w sprawach dotyczących sprzedaży nieruchomości, obciążania hipotek i t. d. Jeśli przedsiębiorca zachowuje sobie kierunek zewnętrzny (finanse, wystąpienia prawne, dotyczące ogólnego stanu majętności, sprzedaż czy kupno składników nieruchomych!, a administrator sprawuje tylko wewnętrzną administrację, schodzi on do roli admini-stratora-rządcy.

Do obowiązków administratora-rządcy należy: przyjmowanie i wydalanie pracowników, wyznaczanie wysokości i sposobu ich wynagrodzenia, czuwanie nad ich materjalnym i moralnym stanem, kierowanie produkcją, a więc nieustanne śledzenie za pjostępem nauki i udoskonaleniami tech-nicznemi, badanie ruchu handlowego celem jak najlepszego kupna czy sprzedaży, prowadzenie rachunkowości i wykorzystywanie jej zasobów dla celów planowania i organizacji, planowanie i wprowadzanie w życie zmian, dotyczących wewnętrznego ustroju gospodarstwa, obmyślanie planu robót i wydawanie rozporządzeń zgodnie z zasadami racjonalizacji pracy, czuwanie, ażeby każda czynność gospodarcza była wykonana we właściwym, zgóry oznaczonym czasie, występowanie w sądach w obronie mienia swego mocodawcy, załatwianie spraw piodatkowych —• a wreszcie zawsze i wszędzie dawanie sobą przykładu, jak należy spełniać podjęte obowiązki.

Encyklopedja nauk politycznych