Magazyn6201

116

ODDŁUŻENIE GOSPODARSTW WIEJSKICH

spodarstw wiejskich, rozmiary ilo: ciowe kredytów rosły, a nieodpowiednia stupa procentowa nie raziła wobec dużej dochodowości. Przy końcu 1929 nastąpiło gwałtowne załamanie cen, spadek dochodów i wartości ziemi, przyczem starano się utrzymać nakłady gospodarcze, licząc się z tern, że okres kryzysu będzie krótkotrwały. Dopiero po pewnym czasie wieś starała się o uchwycenie równowagi pomiędzy dochodem i rozchodem na innym, niższym niż uprzednio poziomie. Na drodze do realizacji tych starań stanęła agresja wierzycieli, którzy w drodze częstych egzekucyj, kierowanych do majątku ruchomego dłużników, dewastowali gospodarstwa wiejskie, odbierając im narzędzia i środki produkcji. To też na samym początku akcji finansowo rolnej ukazały się okólniki Min. Sprawiedliwości, wyjaśniające, co należy uważać za nieruchomości z przeznaczenia. Okólniki te zostały opublikowane w wydawnictwie Centralnego Biura do Spraw Finansowo-Rol-nych p. t. „Ustawodawstwo finansowo-rolne i jego praktyczne zastosowanie". Ob-jektywna ocena warunków, w jakich znalazły się gospodarstwa wiejskie na skutek kryzysu, doprowadziła do wniosku, że nie-tylko zabezpieczenie kredytów, udzielonych rolnikom, zostało znacznie zmniejszone, ale również obsługa tych kredytów przekracza możliwości gospodarcze i finansowe gospodarzy wiejskich. Ponieważ liczba zadłużonych była niewątpliwie duża, Państwo w interesie produkcji rolnej oraz w interesie zabezpieczenia planowości przy przebudowie ustroju rolnego zdecydowało się wkroczyć między dłużnika i wierzyciela. Do technicznego przeprowadzenia akcji zostały powołane urzędy rozjemcze, biura finansowo-rolne oraz Bank Akceptacyjny. Instytucje te przechodziły szereg przeobrażeń, zanim przyjęły obecną postać.

Urzędy rozjemcze stanowią rodzaj sądów specjalnych, przy uczestnictwie czynnika obywatelskiego. Dzielą się one na: powiatowe, które zajmują się sprawami mniej szych gospodarstw, oraz wojewódzkie, zajmujące się sprawami gospodarstw większych. W urzędach wojewódzkich przewodniczy sędzia. Zespół orzekający składa się z przewodniczącego oraz dwu (w powiecie) względnie czterech (w województwie) ławników, z których połowa reprezentuje rolników, połowa zaś inne zawody oraz kredyt zorganizowany. Urzędy rozjemcze zajmują się zasadniczo sprawami zadłużenia, po wstałego na rynku niezorganizowanym. Od orzeczenia urzędu rozjemczego przysługuje stronom odwołanie o charakterze niemal wyłącznie kasacyjnym do Sądu Okręgowego, którego wyrok jest ostateczny.

Centralne Biuro do Spraw Finansowo-Rolnych stanowi organ działania zainteresowanych ministerstw: Rolnictwa i Reform Rolnych, Skarbu oraz Sprawiedliwości, między innemi w zakresie nadzoru nad działalnością urzędów rozjemczych. Wojewódzkie biura do spraw finansowo-iolnych są organami Centralnego Biura; pełnią one funkcje pomocnicze i opinjodawcze dla wojewódzkich urzędów rozjemczych, oraz nadzorcze w stosunku do powiatowych urzędów roz-jem< zych. Powiatowe biura do spraw finan-sowo-rolnych stanowią ekspozytury biur wojewódzkich, służąc pomocą drobnym rolnikom przy porządkowaniu ich długów.

Bank Akceptacyjny jest spółką akcyjną, której właścicielami są Skarb Państwa i Państwowy Bank Rolny. Zadanie Banku Akceptacyjnego polega na upłynnianiu należności instytucyj wierzycielskich, objętych układami konwersyjnemi; ponadto jest on instrumentem *Ha Skarbu Państwa przy stosowaniu przepisów o pomocy dla instytucyj wierzycielskich.

Ustawodawstwo f inansowo-rolne wykształciło się ostatecznie według następujących linij podziałów: podzielono dłużników na trzy grupy, z których każda została potraktowana nieco odmiennie: grupa A (posiadacze gospodarstw o obszarze do 50 ha, względnie do 75 ha lub 100 ha zależnie od okolic kraju), grupa B (do 500, względnie 750 lub 1000 ha) i grupa C (powyżej norm obszarowych dla grupy B). Grupa A korzysta z ulg bez względu na stopień zadłużenia, przyczem główny nacisk został położony na ulgi z mocy prawa, ponadto w stosunku do tej grupy Skarb Państwa poniósł największe ofiary pieniężne. Dla pozostałych grup obowiązują różne normy zadłużenia, które stanowią o możności korzystania z niektórych ustaw, przewiduje się system parcelacji oddłużeniowej oraz postępowanie układowo-likwidacyjne. O systemie porządkowania długów decyduje również osoba wierzyciela. Wierzyciele prywatni podlegają różnym przepisom, działającym z mocy samego prawa oraz stosuje