Magazyn6s801

734

INWENTARZ GOSPODARSTW WIEJSKICH

gólnych okresów roboczych przez pracę ręczną, im wyższe płace i im trudniej

0    robotnika niestałego w najsilniej obciążonych okresach. Korzyść ta przypada w udziale gospodarstwom większym, zwłaszcza folwarcznym, posługującym się wyłącznie siłami najemnemi, podczas gdy małe warsztaty włościańskie przeciążone są nadmiarem zdolnych do pracy członków rodziny. Z pośród najczęściej używanych u nas maszyn siewniki rzutowe do zbóż zaoszczędzają ok. 40% rąk roboczych, siewniki do nawozów 50%, pielniki wielo-rzędowe 95%, jednorzędowe 90%, kosiarki, żniwiarki i wiązałki 90—92%, przetrząsacze do siana 90%, grabiarki 80%, kopaczki do ziemniaków 45%, wyorywacze do buraków 53%, wialnie i młynki 70%, młocarnie maneżowe 4-konne 74%, młocarnie parowe o mocy 8 K. P. 86%, sieczkarnie ręczne 34%, maneżowe 1-2-konne 88%, siekacze do okopowych ręczne 83%, maneżowe 1-2-konne 97%.

2.    Możność szybszego wykonania czynności, t. j. wykonania ich w odpowiednim czasie — niezmiernie ważna wobec sezonowości pracy w rolnictwie, tern ważniejsza, im surowszy klimat, intensywniejsza gospodarka (t. j. wyższe wymagania roślin), wyższe płace i im trudniej o robotnika obcego.

1    tę korzyść silniej odczuwają warsztaty folwarczne, włościańskie bowiem lepiej są przystosowane do najodpowiedniejszej pory wykonywania robót (gdyż natężenie robót w okresach silniej obciążonych może być łatwiej i bez dodatkowych kosztów wzmożone u włościan wobec bezpośredniego zainteresowania się wynikami pracy przez robotników-członków rodziny, nie mówiąc nawet o możności posiłkowania się w pilnych wypadkach siłami normalnie nie pra-cującemi, jak starcy i dzieci).

3.    Przy motorach — możność zaoszczędzenia pracy sprzężajnej, co posiada szczególnie duże znaczenie przy motorowej uprawie roli. Należy jednak pamiętać, że większość maszyn podnosi zapotrzebowanie sprzężaju.

4.    Możność dokładniejszego wykonania robót, czyli pośrednio podniesienia dochodu brutto. Jednakowoż niewiele tylko maszyn spełnia to zadanie: siewnik rzędowy, maszyny do przyrządzania pasz i centryfuga do mleka w porównaniu do czynności ręcznych; pług motorowy, zwłaszcza parowy, w porównaniu do sprzężajnej uprawy

łowniki, przykrywacze, znaczniki), pielęgnowania roślin (np. radia, obsypniki, piel-niki), zbioru roślin (np. kosiarki, żniwiarki, wiązalki, grabiarki, przetrząsacze, kopaczki, wyorywacze), młocki i czyszczenia ziarna (np. młocarnie, wialnie, młynki, try-jery, żmijki), przyrządzania pasz (np. sieczkarnie, siekacze, gniotowniki, parniki), przewozu (wozy, sanie), zaprzęgu (uprząż, jarzma) i t. d.; 3) z punktu widzenia użytków, na których i. m. przeważnie zostaje użyty, na i. m. rolny, ogrodowy, leśny etc.; 4) z punktu widzenia miejsca zastosowania lub przechowywania na i. m w stajni, oborze, owczarni, chlewie, śpichrzu, stodole i t. d.

Rozróżnienie maszyn i narzędzi następuje w praktyce rolniczej na podstawie sposobu przenoszenia energji mechanicznej na część roboczą, stopnia skomplikowania, rozmiaru. U narzędzi energja przenosi się bezpośrednio na część roboczą (np. u motyki, szpadla, wideł, pługa), podczas gdy u maszyn następuje to pośrednio przy pomocy korb, transmisji i t. p. Nadto narzędzia są mniejsze, lżejsze, mniej skomplikowane i tańsze.

2.    Występowanie. I. m. jest niezbędny już na najniższym poziomie rolnictwa, aczkolwiek ogranicza się tutaj do najprostszych narzędzi i sprzętów. Np. pra-Slowianie przed przyjściem do Polski mieli już używać brony, sierpu, kosy, motyki, grabi, taczek. Natomiast użycie maszyn w gospodarstwach wiejskich jest stosunkowo niedawne. Wprawdzie wiadomo nam, że już w starożytności znano niektóre maszyny, np. siewniki w Chinach, młocarnie w Rzymie i żniwiarki w Galji, lecz budowa ich była prymitywna, w niczem nie przypominająca obecnej, nadto zaś brak tu jakiejkolwiek ciągłości i związku z późniejszym rozwojem i doskonaleniem maszyn i narzędzi. W nowszych czasach, w XVII w. powstają siewniki, młocarnie i niektóre inne ma¹-szyny, a w XVIII w. żniwiarki (drewniane), lecz szersze użycie maszyn w Anglji następuje dopiero w drugiem 25-leciu XIX w., na kontynent zaś dostają się one po wystawie powszechnej w 1851 r.

3.    Korzyści pracy maszynowej. I>o najważniejszych korzyści pracy maszynowej należą:

1. Możność zaoszczędzenia nakładu rąk roboczych — tern ważniejsza, im nierównomierniejsze obciążenie poszcze