Magazyn6
4101

33

AFRYKA

tworząc rozległą deltę o niesłychanej urodzajności (22 tys. km³).

Trzecią zrzędu wielką rzeką A. jest Niger, której dług. wynosi 4200 km, obszar dorzecza 2,1 milj. km³. Do rzek wielkich zaliczyć jeszcze należy rzekę Zambezi, (dług. 2 500 km, dorzecze 1 430 000 km³). Rzeka ta tworzy w średnim biegu olbrzymi wodospad, odkryty w r. 1855 przez L i-v i n g s t o n e‘a, nazwany przez niego wodospadem Wiktorji, przez tubylców zaś „Mossi Oa Tunia“ (Dym dźwięczący). Wodospad ten przewyższa znacznie Xiagarę rozmiarami i urokiem.

2. Jeziora. Wsch. część kontynentu A. obfituje w jeziora. Najciekawsze wśród nich są jeziora, v ypełniające szczeliny tektoniczne wielkiego rowu afiykańskiego. Są to z pin. na południe — jez. Alberta, Edwarda, .Kiwu, Tanganjika i Njassa. Odznaczają się one przeważnie kształtem podłużnym i są bardzo głębokie. Drugą grupę stanowią jeziora wypełniające płytkie niecki. Zarastają one stopniowo roślinnością bagienną i zamieniają się w bagna. Następnie wyróżnić możemy jeszcze jeziora rzeczne, jeziora słone oraz szotty. Wreszcie istnieją nieliczne jeziora górskie głównie w Abisynji. Tablica jezior afrykańskich przedstawia się jak następuje:

Jeziora	Po wierzch nia w- km^2	Wy-sokość n. p. m.	N aj większa głębokość
Wiktorja Nianza” (Ukerewe) . . .	66 250	1134	79
Tanganjika . .	31 900	782	1435
Njassa ....	30 800	480	706
Czad (podczas przyborńw) . .	16 100	295	12
Ku doiła (słone) .	8 100	380	głębokie
Albert JNianza	5 3^00	660
Meru ...	4 850	950	płytkie
Alberta - Edwarda	3 55°	950	głębokie
Kiwu ....	2 650	1460	b. głębokie
Stefanji . . . .	790	5^2o	głębokie
Bangweolo (w porze deszcz.) ok.	8 000	1120	płytkie
Kiogo (w porze deszcz.) około	6 000	IOIO	płytkie

Na wielkich jeziorach afrykańskich żegluga prowadzona jest okrętami morskiemi.

IV. Ludność.

I. gęstość zaludnienia. Doniedawna liczba mieszkańców w A. była prawie nieznana.

Dopiero w ciągu ostatnich dziesiątków lat człowiek biały przystąpił w poszczególnych dzielnicach do spisu ludności, którego wyniki były często nieoczekiwane. W r. 1930 całą ludność kontynentu oceniono na 141 500000 mieszkańców, co stanowiło ok. 7% ludności świata. Przy tej liczbie gęstość przeciętna dla A. wynosi ok. 4,7 mieszkańca na 1 km³, ale zagęszczenie poszczególnych dzielnic jest wysoce nierównomierne. Rozległe przestrzenie Sahary są prawie zupełnie pozbawione ludności, podczas gdy w innych okolicach gęstość jest bardzo znaczna. Np. w delcie Nilu prowincja Me-nufa ma 684 mieszk. na km³; żyzna dolina Nilu w Egipcie — 404 m/km², podczas gdy w dziewiczych puszczach A. środkowej jedynie mała liczba ludności, o niskim stopniu kultury, może się wyżywić z polowania i zbioru dzikich pdodów lasów dziewiczych. Na całym kontynencie mieszka tylko ok. 3 milj. białych, skupiających się głównie w krainach nadśródziemnomorskich oraz w A. pdd. W pozostałych krajach, z wyjątkiem Katangi w Kongo belgijskiem, biali stanowią mniejszość znikomą. Poza białymi młody element napływowy stanowią jeszcze lndusi w liczbie około 250 tys., skupiający się w A. wsch. i częściowo w południowej. Wielką masę ludności stanowią tubylcy, ale masa ta pod względem rasowym i narodowym jest w wysokim stopniu niejednolita. Syntetyczne przedstawienie zagadnień ludnościowych w A. jest jeszcze zadaniem niewykonalnem, gdyż badania ludności pod względem rasowym rzadko gdzie są dotąd przeprowadzone. Więcej nieco wiadomości posiadamy z życia kulturalnego poszczególnych szczepów, najlepiej zać poznana jest dziedzina lingwistyczna. Z tego też względu kryterja językowe stosowane są do określenia licznych grup ludności A., które z punktu widzenia rasy niekoniecznie są ze sobą ściśle związane. Z pośród nazw opartych na wspólności językowej, nazwa „Bantu" posiada najszersze zastosowanie.

2. Kasy i grupy ludnościowe. Następujące pierwotne rasy zamieszkują kontynent A.. Chamici, Semici, Murzyni, Buszmeni, Hotentoci, Negryci. Z ras powyższych Semici zamieszkują niektóre dzielnice Afryki dopiero od r 000 lat. Jedynie w Abisynji domieszki semickie mogą być starsze. Chamici dzielą się na 2 grupy: Chamitów p>łn. i wsch. Grupa Chamitów wsch. stanowi tę część ludności A., która została najwcze-

3

Encyklopedia nauk politycznych.