Magazyn6
2801

320

HANKI

V. Operacje komisowe.

1* Inkaso. Banki, rozporządzając znacz -nemi portfelami weksli, przekazów, czeków, papierów procentowych, dokumentów przewozowych etc. muszą mieć odpowiednie urządzenia i personel, aby ściągnąć w ter minach płatności należne im sumy. Korzystają one z tych urządzeń, aby za pewnem wynagrodzeniem ściągać należności swych klientów i korespondentów miejscowych i zamiejscowych. Inkaso należności płatnych na miejscu banki załatwiają zazwyczaj bezpośrednio przez swych funkcjonarjuszy, należności zamiejscowe inkasują za pośrednictwem swych korespondentów, przesyłając im dokumenty. Interes inkasowy zwykle nie przynosi bankom wielkich zysków, jest on jednakże dobrym środkiem wglądu w interesy klientów, z któremi bank pozostaje w stosunkach kredytowych i skutecznym sposobem akwizycji nowych klientów. Cesja „do inkasa" wyłącza weksle inkasowa z masy upadłości banku, któremu inkaso zostało powierzone. Z inkasem łączy się poniekąd interes domicylowy. Domicylem nazywa się wskazanie na wekslu miejsca wykupu (odmiennego od miejsca zamieszkania głównego dłużnika) zazwyczaj w banku. W potocznym języku bankowym, zwłaszcza w interesach międzynarodowych, nazywają też domicylami same weksle domicylowane. Banki pobierają za piawo domicylowania u nich weksli specjalną prowizję. Dłużnik, względnie akceptant weksla, winien jest dbać o to, aby suma niezbędna na wykup weksla, t. zw. „pokrycie", znajdowało się u domicylanta na termin płatności.

2. Przekaz. Interes przekazowy należy do najstarszych operacyj bankowych; przekazy bankowe, płatne za okazaniem, względnie w chwili otrzymania polecenia zastępują przesyłanie gotówki z miejsca na miejsce. Banki uskuteczniają obecnie przekazy w czterech postaciach: a) czek, b) polecenie wypłaty listowe, c) polecenie wypłaty telegraficzne, d) polecenie wypłaty telefoniczne. Najczęstszą w praktyce postacią przekazu bankowego jest czek, w stosunkach międzybankowych, zwłaszcza jeżeli chodzi o znaczne sumy wynikające z operacyj dewizowych i arbitraży, przekazy najczęściej dokonywane są telegraficznie lub telefonicznie.

Prawdziwe korzyści obrotu czekowego, pod względem społeczno-gospodarczym i techniczno-bankowym, da ą się odczuć dopiero wtedy, gdy zarówno wystawca, jak i beneficjent (odbiorca) czeku, mają rachunki w bankach. Czek w tym przypadku zazwyczaj nie jest inkasowany w gotówce, lecz równowartość jego zostaje zapisana na dobro rachunku odbiorcy. Jeżeli wystawca i odbiorca mają rachunki w tym samym banku, następuje tylko przepisanie z jednego rachunku na drugi, jeżeli zaś rachunki wystawcy i odbiorcy znajdują się w różnych instytucjach — rozrachunek następuje zapomocą czeku na bank centralny.

Dalszem udoskonaleniem obrotu bezgotówkowego, a jednocześnie uzupełnieniem obrotu czekowego, jest t. zw. obrót ż y r o w y. Istota obrotu żyrowego polega na tern, że dłużnik, posiadający fundusze na rachunku w banku, udziela bankowi polecenia przepisania sumy na rachunek swego wierzyciela. Posiadanie rachunków bankowych przez dłużnika i wierzyciela jest więc w obrocie żyrowym nie warunkiem pożądanym, jak w obrocie czekowym, lecz warunkiem niezbędnym. Rozwój obrotu żyrowego wymaga dostatecznie rozbudowanej sieci bankowej i bliższego przyzwyczajenia się do obrotu bezgotówkowego. Dlatego też obrót czekowy i żyrowy powinny istnieć niezależnie od siebie, uzupełniając się nawzajem. Pierwszy prowadzi do zmniejszenia obrotów gotówkowych, drugi w pewnej mierze dąży do ich wyeliminowania.

Specjalną formę przekazów stanowią akredytywy. Akre>lytywa upoważnia beneficjenta do podniesienia pewnej sumy jednorazowo w całości, albo części, w ciągu pewnego okresu czasu. Akredytywy towarowe upoważniają do podnoszenia sum wyłącznie wzamian za złożenie dokumentów towarowych, najczęściej listów przewozowych, konosamentów, faktur etc. Akredytywy mpgą być odwołalne i nieodwołalne, w zależności od tego, czy zleceniodawca zastrzegł sobie prawo odwołania wypłaty przez bank; jeżeli akredytywa nie zawiera wyraźnej wzmianki o tern, że jest nieodwołalna — należy uważać ją za odwołalną. Akredytywy mogą być potwierdzone, albo niepotwierdzone; w pierwszym przypadku bank zawiadamia beneficjenta, że uskuteczni wypłatę wzamian za dokumenty. Oświadczenia tego bank cofnąć nie może; w ten sposób potwierdzenie sta e się zobowiązaniem banku. Potwierdzenia takiego nie na-