Magazyn6
6801

460

BIMETALIZM — BISMARCK OTTO

1933. — MileuwM J.: Bankructwo monometalizmu. Kra-ków 1889. — Prince Smith J.: Zur Milnzrcform. Gcsammelte Schriften. Erstcr Band, s. 246—324. Berlin 1877. — Rattiel G.: Lts Controverses doctrinales sur le bimitalisme au XJX-m« siłcle. Paris 1933. — Salter A.: China and Silver. New-York 1934. — „Sfluer” The Financial News. December 14th_t 1931. — Skariyński St.: Le Bimitalisme. Trait d^r Union Internationale. Paris 1892. — Wagner, >4.? Fur bimetalische Miinzpolitik Deutschlands. Berlin 1881. — Woltncmki La Uor et Vargent. Parts 1870.

Wacław Szubert.

Bismarck Otto von.

Otto von B., po zwycięskiej wojnie r. 1866 — hrabia, po pokonaniu Francji — książę, a po dymisji w r. 1890 — „Herzog von Lauenberg", urodził się 1. IV. 1815 w Schdnhausen w Marchji brandenburskiej. Po odbyciu studjów prawniczych w Getyndze i Berlinie pracował w administracji i sądownictwie. Nie mogąc się jednakże na stałe nagiąć do rutyny biurokratycznej, wrócił na wieś. W otoczeniu szlachty na Pomorzu pruskiem wyzbył się swojego młodzieńczego racjonalizmu religijnego, a za sprawą żony dostał się pod wpływ pietyzmu herrnhuckiego. Jako polityk konserwatywny dał się poznać dopiero w r. 1847 na II zjednoczonym sejmie pruskim. Zwalczał na nim m. in. sympatje żydowskie wśród deputowanych polskich z Poznańskiego, występujących gorliwie w obronie równouprawnienia żydów w monarchji pruskiej. Późniejszy budowniczy jedności Niemiec, w r. 1848 był przeciwnikiem dążności zjednoczeniowych, wychodzących zdołu, ze sfer liberalnych i demokratycznych. Niemcy stanowiły wówczas, od r. 1815, luźny zlepek państw, zwany Związkiem Niemieckim, z parlamentem związkowym we Frankfurcie n. M. na czele. Chroniczna rywalizacja obu wielkich mocarstw, mianowicie Austrji i Prus, należących do Związku, skazywała go na zupełną niemoc i uzależniała od Rosji. Słabość jego ujawniła się najdobitniej w r. 1848 i 49, w wojnie z Danją, która potrafiła zablokować wszystkie porty niemieckie, oraz w ówczesnych wysiłkach stworzenia niemieckiej floty wojennej, która jednakże wskutek veta Anglji nie odważyła się wypłynąć na pełne morze i niebawem sprzedana została na licytacji. Prusy same zostały w owym czasie głęboko upokorzone przez Austrję w Ołomuńcu.

Niepowodzenia te i upokorzenia wywołały w narodzie niemieckim nastroje na-wrkroś pesymistyczne i pogrążyły go w bezwładzie. B., natura nawskroś trzeźwa i bezwzględna, jasno widząca swoje cele i dążąca z żelazną wolą i konsekwencją do ich urzeczywistnienia „przez krew i żelazo", wyrwał naród niemiecki z tego bezwładu, wytępił w nim wszelkie naleciałości kosmopolityczne i sympatje polskie, tak pięknie objawione w r. 1831 i 1848, i pchnął go do niebywałych wysiłków zbrojnych celem stworzenia potężnego i zjednoczonego niemieckiego państwa narodowego. — Idea stworzenia nowoczesnej Rzeszy z wyłączeniem Austrji, czyli rozwiązanie t. zw. „małoniemieckie" zagadnienia zjednoczenia Niemiec, nie jest jego. Był on przez długi czas wyłącznie partyku-Iarystą pruskim, w potędze Prus widzącym zbawienie Niemiec. Stąd jako przedstawiciel Prus w parlamencie związkowym jak najsilniej zwalczał Austrję i w walce tej wydoskonalał swoje przebiegłe a niekiedy i przewrotne metody dyplomatyczne. Ze stosunkami europejskiemi zaznajomił się jako poseł pruski w Petersburgu (1859 do 1862) i w Paryżu (1862). W stolicy Rosji poznał także margrabiego Wielopolskiego, którego znakomitą charakterystykę daje w swoich „Politische Berichte" z Petersburga. Powołany na prezesa ministrów pruskich w r. 1862 zastał nadzwyczaj ostry i długotrwały zatarg pomiędzy koroną a sejmem, wywołany sprawą powiększenia armji. B., doszedłszy do władzy, zatarg ten jeszcze bardziej zaostrzył, rządząc przez kilka lat bez budżetu i powiększając armję wbrew większości w sejmie, pragnącej, aby szef rządu zawikłał się w jaką wojnę, poniósł klęskę i wskutek przegranej musiał odejść. Lecz sukcesy w wojnie

0    Szlezwig i Holsztyn r. 1864 a jeszcze bardziej rozgromienie Austrji w r. 1866 nietylko uśmierzyło opozycję, lecz ją nawet przeciągnęło na stronę B. Ten, jako kanclerz Związku Północno-Niemieckiego od r. 1867, budował odtąd jedność Niemiec

1    Rzeszę w oparciu o partje demokratyczne i liberalne, tak go zaciekle doniedawna zwalczające. Gdy z ich pomocą dzieła dokonał, doprowadzając do proklamacji cesarstwa niemieckiego w Wersalu i do pokoju frankfurckiego w r. 1871, nie wahał się porzucić dotychczasowych sprzymierzeńców wewnętrzno-politycznych wraz z ich teorja-mi o wolnym handlu i przejść do systemu