Magazyn6
0801

600

CENA

b) Place

robotnik rolny z wyżywieniem	25 d. 0,164 g-
dziennie
murarz z wyżywieniem dzień.	50 ,, 0,327 ,.
kowal ,, „	5° .. 0,327 ,,
pisarz od 100 wierszy	40 ,, 0,262 ,,
nauczyciel od 1 chłopca mieś.	50 ,, 0,327 ,,
buty proste	120 d. 0,789 ,,
spodnie	20 ,, 0,131 ,,
przewóz 1 osoby od mili	2 ,, 0,013 ..
płaszcz wojskowy najlepszy
sukienny 4	OOO ,, 20,200 ,,
Z taksy dioklecjańskiej wynika, że w po-

spie Tazos i srebra w Attyce, a przede-wszystkiem z rozwojem handlu wschodniego, obrabowaniem skarbu Delfickiego przez Focejczyków i ze zdobyciem olbrzymich skarbów perskich przez Aleksandra. Dwa ostatnie z wymienionych czynników wywarły na ceny najsilniejszy wpływ, skoro właśnie współcześnie z niemi, t. j. w IV w., wzrost cen był najintensywniejszy.

Z czasów rzymskich posiadamy również bardzo ubogie wiadomości o cenach. Wskazują one, że w III i IV w. p. Ch. ceny zwyżkowały nadzwyczaj silnie wskutek ówczesnej deprecjacji pieniądza, idącej zresztą w parze ze społeczno-politycznem podupadaniem cesarstwa rzymskiego. Wzrastająca drożyzna skłaniała cesarzy do ustawowego regulowania cen; pomnik tej polityki cen zachował się do naszych czasów w postaci edyktu Dioklecjana z r. 301 p. Ch. „de pretiis rerum venalium‘‘. Edykt wyznacza maksymalne ceny wszystkich towarów, znajdujących się w obrocie handlowym, a także maksymalne płace wszelkich ówczesnych zawodów.

Chociaż dane z taksy dioklecjańskiej nie odtwarzają wiernie faktycznego, rynkowego poziomu cen, gdyż edyktu mimo surowych kar nie przestrzegano, to jednak mają one olbrzymią wartość, albowiem pozwalają na dokładne zbadanie stosunku cen poszczególnych towarów i płac.

Dla przykładu podaję niektóre ceny i płace, wyrażone w denarach i w gramach złota ^ł):

a) Towary

jęczmień, modius castr.*)	100 d 1 hl.	3,74i g-
owies .» ,,	30 ..	1,119 ,,
hreczka ,,	60 ,,	2 244
proso ,, ,,	100 ,,	3.741 ,.
groch ,, ,,	*°° ..	3.741 ,,
wino najlepsze, italicus
sextarius *)	30 d. 1 L.	0.358 ,,
piwo najlepsze, italicus sextarius	4 „	0,048 ,,
jaja, 4 sztuki	4 d. kopa	0.390 ..
masło, funt *)	16 ,, kg	0,321 ,,
wołowina funt	8 ff	0,159 ..
wieprzowina funt	12 ,» „	2.308 ,,
kurcząt, para	60,,	1,200 ,,
sól, modius castrensis	100 ,, 1 hl.	3.74^1 ..

¹) Taksa oznacza cenę rzymskiego funta złota (327.45 g.) na 50 000 denarów, zatem wartość denara w złocie wynosiła 0,00655 g^r-*) modius castrensis = 17,51 litra *) italicus sextarius = 0,547 litra *) funt = 327,45 gramów.

czątkach IV w. żywność pochodzenia roślinnego posiadała ceny zbliżone do poziomu drugiej połowy XIX wieku w Europie Zach. i Środkowej. Natomiast artykuły spożywcze pochodzenia zwierzęcego były znacznie tańsze, a odzież droższa.

2. Średniowiecze. Badanie rozwoju cen w średniowieczu napotyka na poważne trudności, wynikające zarówno z braku dostatecznych danych źródłowych, jak też i z wielości i różnorodności systemów menniczych i metrologicznych. W wielu wypadkach nie można zbadać wartości kruszcowej monet, któremi płacono za towar, a tak samo nie można ustalić, wzajemnych rela-cyj ówczesnych miar ani ich proporcji do miar dzisiejszych. Natomiast dla śledzenia rozwoju czy dokonywania porównań jest nieodzownem sprowadzić do „wspólnego mianownika*’ oznaczenie ilości towaru i wysokości ceny.

Dalszą przeszkodą w sporządzeniu statystyki cen są znaczne różnice w cenach pomiędzy poszczególnemi, nawet pobliskiemi terytorjami, oraz brak podstaw do określenia gatunku danego towaru. Wskutek tego obraz rozwoju cen średniowiecza musi pozostać bardzo mglisty a dotyczy to zwłaszcza czasów do XII wieku włącznie. Dopiero dla czasów od XIII wieku począwszy posiadamy dzięki dochowanym zapiskom rachunkowym o tyle liczniejsze i lepsze wiadomości, że możemy na zupełnie pewnych podstawach konstruować tablice przeciętnych cen dwudziestopięcioletnich, a nawet dziesięcioletnich szeregu najważniejszych artykułów, — oczywista jeśli chodzi o kraje Europy Zachodniej. Polska jest w sytuacji nieco gorszej, ponieważ spuścizna źródłowa u nas jest późniejsza i skąp-sza: pozwala ona badać statystycznie rozwój cen dopiero od schyłku XIV wieku.

Rozwój cen w Europie od V do VIII wieku jest nam prawie zupełnie nieznany.