Magazyn6
2001

812

CZYNNOŚCI HANDLOWE

wskazuje nam art. 2 § i i n. Kod. handl. Będzie nim zarówno kupiec rejestrowy („Vollkaufmann“, „mercator optimi iuris“ — art. 4), jak i nierejestrowy („Minder-kaufmann", „mercator minoris iuris“); z pośród zaś kupców rejestrowych osoba fizyczna i prawna (art. 74), wszelkie spółki handlowe (art. 5: spółka jawna, spółka komandytowa, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna), nadto spółdzielnia (art. 4 ustawy o spółdzielniach — Dz. U. R. P. Nr. 55/1934, poz. 495) i towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń (art. 28 rozporz. o kontroli ubezpieczeń — Dz. U. R. P. Nr. 9/1928, p. 64). Będzie nim również kupiec pozorny (art. 10). Jeśli idzie o kupca pozornego oraz o osobę, prowadzącą gospodarstwo rolne w większym rozmiarze (art. 7) oraz prowadzącą gospodarstwo uboczne (art. 8) o charakterze czynności decyduje chwila ich dokonania w uzależnieniu od ówczesnego ujawnienia danego kupca w rejestrze handlowym. Czynność osoby niehandlującej w okresie, gdy osoba ta, nawet wbrew jej woli była ujawniona w rejestrze handlowym w charakterze kupca rejestrowego musi być uważana za cz. h.

Natomiast a limine odrzucić należy czynności prawne osób należących do zawodów wolnych (art. 3) lub też osób prowadzących gospodarstwo rolne (art. 2 § 2).

5. Należy dodać, iż wszystkie powyższe uwagi mogą mieć jedynie zastosowanie do cz. h. ważnych z punktu widzenia prawnego. Cz. h. nie mogą być czynnościami nie-ważnemi, tak samo nie mogą to być czynności niedozwolone lub o istocie zakazanej albo niemoralnej. Inną rzeczą natomiast jest podstawa powyższych czynności; albowiem rzeczą obojętną będzie to, czy jest nią norma prawa handlowego, czy też powszechnego.

II. Rodzaje czynności handlowych.

1. Czynności jedno- i dwustronne. Prawo handlowe, regulując zasady instytucji cz. h., odróżnia czynności jednostronne od dwustronnych. Ostatnie nie nastręczają nam żadnych wątpliwości co do stosowania do nich norm prawa handlowego; wątpliwości te natomiast powstać mogą przy stanie faktycznym cz. h. jednostronnych. Czynność dwustronnie handlowa zachodzi, gdy jej dokonanie dla obu kontrahentów tej czynności będzie miało charakter handlowy, gdy więc dokonana będzie między kupcami w związku z ich działalnością zawodową. Obojętne jest, jak przedstawia się dana czynność z punktu widzenia praw-no-prywatnego; jeżeli tylko przy zaistnieniu warunków art. 498 § 1 K. H. kontrahen tami jej są z obu stron osoby handlujące — czynność ta z samego prawa będzie cz. h. dwustronną, co implicite powoduje podciągnięcie jej pod przepisy prawa handlowego. Inaczej będą się powyższe okoliczności przedstawiały, gdy przy zachowaniu warunków art. 498 § 1 — czynność prawna kupca jest cz. h. tylko i jedynie dla niego, nie zaś dla kontrahenta jej czynności, dla którego byłaby czynnością prawa powszechnego, czyli jest czynnością jednostronnie handlową. W ten sposób do tej samej czynności prawnej mielibyśmy dwa podejścia, różne z punktu widzenia subjektywne-go; możność zastosowania dwóch różnych norm t. j. prawa powszechnego i handlowego jest z zasady niemożliwa, tak, iż pozostaje zdecydować się na jedną z nich; wybór zaś przez strony nie rozwiązuje zagadnienia, wówczas gdy strony z tej czy innej przyczyny przy dokonaniu czynności — wyboru takiego nie dokonały. Stąd też ustawa celowo ograniczyła swobodną inicjatywę stron, narzucając swój przepis obowiązujący (art. 499), stanowiący, iż jeżeli czynność jest handlowa dla jednej ze stron, stosuje się przepisy prawa handlowego dla obu stron. Przepis ten ustanawia przedewszystkiem stalą zasadę dla tych wszystkich przypadków, gdy strony nie ujawniły w sposób wyraźny i niewątpliwy swej woli co do stosowania norm prawnych; jeżeli jednak przepis szczególny stanowi inaczej, podana wyżej zasada ogólna zastąpiona będzie w konkretnym przypadku zasadą szczególną (np. przy prawie zastawu handlowego — art. 5°7 lub sprzedaży handlowej art. 552, gdzie czynność musi być wyraźnie handlową dla obu stron, aby można było stosować normy prawa handlowego).

2. Czynności wyraźne i domniemane.

Zasadę ogólną art. 498    §    1 dopełnia

zasada § 2 tegoż artykułu. Czynności bowiem prawne mogą odpowiadać warunkom dokonania ich przez kupca w związku z prowadzeniem jego przedsiębiorstwa i wtedy bezsprzecznie uznane są przez prawo za cz. h. Każdorazowe jednak analizowanie okoliczności faktycznych czynności praw-