Magazyn67001

366

GIEŁDY

wrzeć kontraktu przeciwnego, t. j. kupna boby stracił. Spodziewając się jednak, że kursy kształtować się będą w następnym czasokresie zniżkowe, swoje zobowiązanie przesuwa (prolonguje) do następnego terminu giełdowego, i w tym celu zwraca się do banku o objęcie jego zobowiązania z tem, że on bankowi dostarczy w terminie giełdowym takich samych akcyj po tym samym kursie z wynagrodzeniem. Bank obejmuje wykonanie umowy, dostarcza za niego akcje, czyli wypożycza kontrahentowi papiery za prowizję. Prowizję tę oblicza się albo od wartości kursowej, albo jako oddzielne wynagrodzenie zwane deportem. Prolongata kupna i sprzedaży może być nawet i bezpłatna, jeżeli wysokość wynagrodzenia od wypożyczonego kapitału pokryje się przy kupnie z wartością kuponu, a przy dostawie utrata kuponu pokryje się z odsetkami otrzymanego kapitału. Giełdy polskie terminowych interesów papierami wartościo-wemi nie uprawiają.

3. Interesy giełdowe towarowe, a) Elementy. Zasadniczo każdy towar może być przedmiotem tranzakcji g. towarowej, w rzeczywistości jednak do obrotów giełdowych nadają się towary o masowej wytwórczości i spożyciu. I z uwagi na różnorodność towarów, wzgl. na ich jednogatun-kowość, dzielą się giełdy towarowe na ogólne i specjalne. Takiemi światowemi towarami gieldowemi są przedewszystkiem produkty rolne: zboże, mąka, bawełna, len, jura, kauczuk, korzenie, kawa, następnie spożywcze: cukier, tłuszcze, jaja, masło, wkońcu inne: węgiel, nafta, wyroby metalowe. Na g. towarowych zawiera się także umowy o morski przewóz towarowy i o morskie ubezpieczenie towarowe. Regulaminy g. wyraźnie wymieniają, jakie towary są dopuszczone na g. i jakie interesy g. można niemi zawierać, określając ich najmniejsze kontraktowe ilości, wzgl. jednostki g. i ich wielokrotności. Wielkość tych jednostek jest różna, zależnie przedewszystkiem od wartości towaru i obrotów giełdowych. Na g. o obrotach małych niema jednostek giełdowych, są tylko ustanowione minimalne ilości towarów, na które kontrakty mogą być zawierane i kurs (cena) ich urzędowo ogłaszany. Umowy kupna-sprzedaży na g. towarowych dokonywują się odnośnie do jakości produktów rolnych, albo „według próbki¹¹, albo „ według przeciętnej jakości handlowej", albo „według jakości standardowej". Według próbki (wzoru) kontraktuje się na podstawie okazanej kontrahentowi małej ilości ziarna czy innego produktu, którą to próbkę kontrahent z reguły posiada przy sobie. Przeciętną jakość handlową ustalają władze giełdowe lub związki branżowe, np. związki maklerów, i ustalają tę jakość corocznie zależnie od wyników zbiorów, z dalszem stopniowaniem, zawisłem już od dobroci samego towaru. Jakość standardowa, to już jakość stała, niezmienna, ustalona teoretycznie raz na zawsze, w każdym wypadku na dłuższy okres czasu. Zmiana standardu zawisła będzie od przeciętnej produkowanej nowej jakości, albo od zmiany zapotrzebowania światowego, np. standardy gotowych wyrobów lub półfabrykatów. W jakościach standardowych istnieje również stopniowanie samej jakości. Standardy ustalają także g. lub związki branżowe.

Na giełdach towarowych polskich standardy zbozowe ustalają giełdy same każdego roku po żniwach. Pod pojęcie standardu zbożowego podpada produkt rolny pochodzenia krajowego, suchy, zdrowy, dojrzały, niezagrzany, oczyszczony (o zgóry oznaczonej domieszce), nowego zbioru (o ile kupno-sprzedaż zawiera się po pewnym terminie, np. */«, */») i wkońcu o pewnej wadze gatunkowej. Tę właśnie wagę gatunkową ustalają g. z roku na rok i tę wagę ustaloną pojmuje się jako standard, albowiem wszystkie inne warunki jakości zboża rozumie się samo przez się i one są już ustalone w regulaminach g.

Wagę gatunkową ustalają g. w gęstoście-rzach litrowych, gramach na i litr (kg na hl) i we funtach holenderskich i oznaczają najniższą wagę, poniżej której kupujący nie jest zobowiązany do przyjęcia towaru. Jednakowoż ustala się równocześnie całą skalę — różne stopnie — standardu od najwyższej wagi gatunkowej do najniższej — a to już celem ustalenia wysokości procentowej stawki dla bonifikaty (np. dla „kuona według wagi z rozpiętością" — Poznań § 7jVI). Naprzykład: Pszenica: 761 gr/i (129,5 ^funt hd) — 717 gr/i (121,4 fh — Bonifikata od ’/₃% do 7*/»%; żyto: 702 gr/i (119,4 fh) — 667 gr/i (113,6 fh) 6% i t. d.

Znaczenie standardu polega na tem, że jeżeli tranzakcja jest ścisła to miarodajna jest umowa kontrahentów, natomiast jeżeli tranzakcje zawarto np. „bez próbki", albo