Magazyn6I801

494

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

są na wyspie Czeleken bardzo duże, a eksploatacja objęła dotychczas nieznaczną część złóż.

Ozokeryt w Polsce (Borysław) występuje w postaci żył przecinających t. zw. warstwy dobrotowskie i iły solne w północnej części starego pola Borysławia. Wosk ziemny tworzy żyły, których wypełnienie składa się z łupków i piaskowców przemieszanych z woskiem (t. zw. lep masny, gdy jest nasiąknięty woskiem i lep jałowy).

Lep masny zawiera zwykle 0,2—0,5% wosku, który wydzielają przez gotowanie w gorącej wodzie (topiarnie wosku). Wosk twardy (żółty) topi się przy 70—90° C i spotyka się przeważnie w poziomach wierzchnich; w poziomach głębszych jest on coraz miększy i łatwiej topliwy (ciemnobrunatny, topi się poniżej 6o°). Trzecia odmiana wosku, t. zw. kindybal, jest to produkt przejściowy pomiędzy ropą i ozokerytem, mający wygląd ciemnej masy plastycznej, bardzo miękkiej i topi się pomiędzy 25—50° C.

Ciśnienie w podziemnych odbudowach jest bardzo silne, a wosk w wyrobiskach był często wypierany z taką siłą, że dochodziło do zupełnego zakorkowania chodników pod ziemnych.

Stan produkcji wosku ziemnego w Polsce w latach 1928—1936 przedstawia tab. 15. W Borysławiu wydobyto w 1936 r. ogółem 344 tonn wosku (w 1935 r. 301 tonn), w Dzwiniaczu (okrąg górn. Stanisławów) 95 tonn, w Staruni (okr. Stani sławów) 5 tonn. Produkcja w latach 1910 do 1912 była znacznie większa (ok. 2 0u0 tonn rocznie), w roku zaś 1897—1898 dochodziła nawet do 7 000 tonn.

W ostatnim czasie poszukiwawcze roboty stwierdziły żyły ozokerytu o przemysłowem znaczeniu około Truskawca (stara kopalnia na Pomiarkach).

Największa kopalnia wosku w Borysławiu składa się właściwie z kilku grup wyrobiskowych na poziomach 125—150—225111. W Pomiarkach istniały niegdyś rozległe odbudowy górnicze, co do położenia których brak obecnie danych; żyły woskowe zarówno w Borysławiu jak i na Pomiarkach znajdują się nad czołowym skrętem wgłębnego fałdu borysławskiego.

Literatura: Ankieta w Sprawie aktualnych potrzeb przemysłu naftowego. Warszawa 1927 r. — Bartosaewie* &•* Przemysł naftowy to Polsce. Warszawa 1926.— Biuletyny Stacji Geologicznej to Borysławiu, lata 1921—1933. Borysław.— Bohdanowicz Jf_M-Tereny t złota naftowe. Warszawa 1923.— Czarnocki Ba

Nafta w Widkopolsce i na Kujawach. Sosnowiec 1935.— „Kopalnictwo naftowe w PolsceMiesięcznik.— Podręcznik Naftowy. Lwów 1933.— „Przemyśl Naftowy”. Lata 1923—1936. — Sprawozdanie Komisji Ankietowej, tom XII— Nafta. Warszawa 1928. — TolidiUU Ka Kopalnie nafty i gazów ziemnych to Polsce. Warszawa-Borysław-Lwów 1934.— Temlot Problemat rezerw gazu ziemnego to Polsce. Kraków 1936.

Paweł Wrangel.

G. PRAWO GÓRNICZE.

Prawo górnicze, wydane rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 29. XI 1930 r. (Dz. U. R. P. Nr. 85, poz. 654), jest oparte na zasadzie własności górniczej, odrębnej od własności gruntowej.

W myśl tej zasady szereg minerałów, wyliczonych w art. 1 prawa górniczego, jest wyjętych z pod prawa własności właściciela gruntu. Część ich może być nadana każdemu, kto je odkryje w ich naturalnem złożu i złoży władzom górniczym t. zw. zgłoszenie, t. j. podanie zawierające przepisane przez prawo górnicze dane co da odkrycia oraz prośbę o nadanie własności górniczej. Takie minerały są określone jako „podlegające woli górniczej". Przepis powyższy ma praktyczne zastosowanie na całym obszarze Polski do miedzi, żelaza, cynku, ołowiu, manganu, bądź w stanie rodzimym, bądź w postaci rud, o ile nadają się one do technicznego uzyskiwania z nich pomienionych metali, do minerałów nadających się do technicznego wydobywania z nich siarki, do minerałów, które ze względu na zawartość w nich fosforu nadają się do przeróbki na nawozy sztuczne, do węgla brunatnego i grafitu. Minerałami „zastrzeżonemi na rzecz państwa" t. j. co da których własność górnicza może być nadana tylko państwu, są na obszarze całego państwa znajdujące się w złożach naturalnych sól kamienna, sole potasowe, magnezowe i borowe oraz solanki zawierające sole sodowe lub sole potasowe (z wyjąt kiem solanek mineralnych źródeł leczniczych).

Węgiel kamienny i antracyt są minerałami zastrzeżonemi na rzecz państwa na obszarze województwa poznańskiego (w granicach przed zmianą uchwaloną w r. 1936) i górnośląskiej części województwa śląskiego, a minerałami podlegającemi woli górniczej na pozostałym obszarze państwa.

Różne inne minerały, wyliczone w prawie górniczem jaka „podlegające woli górniczej", nie zostały dotychczas odkryte w Polsce, a przeto zaliczenie ich do kategorji