Magazyn64201

238

KOMISOWA UMOWA

zaopatrzone indosem zwyczajnym lub otwartym (A 11 e r h a n d M.: Kodeks Handlowy, art. 581 uw. 5).

Za działalność swą w ramach swego przedsiębiorstwa, a polegającą na wykonaniu umowy komisowej — komisant ma prawo domagać się wynagrodzenia od osoby, będącej właścicielem dobra komisowego, na rzecz której — z istoty umowy — płynąć musi rezultat tego wykonania; osobą tą jest komitent. Ustawa wprawdzie nie określa tego wynagrodzenia w podstawowym przepisie art. 581 K. H., wyraźnie jednak je następnie wymienia, jako t. zw. „prowizję komisową". Stąd też dalszą istotną cechą umowy komisowej — jest jej odpłatność.

Należy nadto podkreślić różnice, dzielące instytucję umowy komisu od szeregu innych umów, występujących w obrocie handlowym, a zmierzających do tego samego celu: wzmożenia rozwoju interesu osoby właściciela dobra, będącego przedmiotem określonej tranzakcji. Od umowy ajencyjnej różni się tern, iż ajent zawiera umowy w imieniu swego zleceniodawcy, podczas gdy komisant działa w swojem imieniu; od umowy ekspedycyjnej zaś różni się przedmiotem samej umowy. Jednakże przy umowie komisu występuje nadto inny współczynnik gospodarczy: jest nim dążność komitenta do ukrycia swej osoby przed osobami trzeciemi, przez wysunięcie jako ich kontrahenta — osobę komisanta. Przyczyny tego zjawiska gospodarczego mogą być najbardziej różnorakiej natury, jak: chęć zdobycia klienteli na obcym rynku, obawa bojkotu przez klientelę krajową zagranicznego producenta w przypadku, gdyby występował bezpośrednio i t. p.

2. Pojęcie umowy komisowej. Definicja k. u. w ogólnych zarysach pokrywa się z ustalonem — przez doktrynę zarówno polską, jak i obcą oraz przez orzecznictwo — pojęciem tej instytucji.

W przepisach ustawowych o umowie komisu dopatrzyć się właściwie możemy nie jednej umowy, lecz trzech odrębnych od siebie umów; umowy te występują w sposób wyraźny lub domniemany, niemniej jednak z zasady istnieć muszą zawsze.

Trzy umowy, objęte ogólnem pojęciem „umowy komisowej", polegają na następujących powiązaniach prawnych, występujących w obrocie handlowym:

a)    umowa zawarta między komitentem a komisantem co do powstania wzajemnego stosunku komisowego oraz szczegółów jego wykonania; jest to istotna umowa, stanowiąca podstawę prawną dalszych wzajemnych stosunków kontrahentów;

b)    umowa zawarta między komisantem a osobą trzeciego kontrahenta, polegająca na wykonaniu pewnych czynności handlowych; umowa ta stanowi wypełnienie treści podanej wyżej pod a) umowy;

c)    umowa zawarta między osobą trzeciego kontrahenta a komitentem, będąca zko-lei logicznym skutkiem wykonania poprzedniej umowy; zawiązuje się ona często bez wiedzy trzeciego kontrahenta, w szczególności w przypadku, gdy komisant po zawarciu umowy opisanej pod b) wycofuje się — zgodnie z poleceniem komitenta — z tej umowy, podstawiając na swe miejsce komitenta, który w ten sposób staje się bezpośrednim kontrahentem osoby trzeciej.

Celem uniknięcia pomieszania pojęć, korzystać będziemy z nomenklatury polskiej nazywając pierwszą umowę — umową komisową podstawową, umowę drugą — umową komisową wykonawczą i trzecią — umową komisową odstąpioną.

3. Charakter prawny umowy komisowej. Badania nasze w pierwszym rzędzie zwrócimy do umowy komisowej w znaczeniu ścisłem, a więc do pierwszego typu umowy, nazwanej umową komisową podstawową.

Ustawa polska, podobnie zresztą, jak i inne ustawodawstwa krajowe, nie wypowiada się wcale co do charakteru prawnego instytucji komisu. Umieszczenie zaś postanowień prawnych, dotyczących umowy komisu, w dziale kodeksowym, traktującym o zobowiązaniach handlowych — nie rzuca wiele światła na powyższe zagadnienie.

Według doktryny polskiej umowa komisowa jest kwalifikowanym rodzajem zlecenia; komentatorowie polscy nie zajmują się więcej badaniem istoty prawnej umowy komisu, ani też jej charakteru prawnego, zadawalając się odesłaniem do przepisów prawa powszechnego o umowie zlecenia. Jedynie Namitkiewicz J. w wyniku szczegółowej analizy ustala, iż z istoty swej komis jest umową specjalną (sui generis), której najważniejszym składnikiem jest pełnomocnictwo handlowe, charakteru nie ogólnego — lecz częściowego. — Badając charakter prawny umowy komisowej, nale-