Magazyn60501

301

KOMUNIZM

Wraz z dalszym rozwojem, komunizm ten ulega pewnym przeobrażeniom, stosownie do trybu życia grup ludzkich: jest on inny przy myślistwie, inny przy pasterstwie, inny wreszcie przy rolnictwie w początkach jego rozwoju. Istnieją bardzo rozliczne jego odmiany w szczegółach zanotowane przez etnologów. Jednakże komunizm ten przechodzi przez pewne odmienne od siebie okresy rozwojowe, przedstawiając formy komunizmu rodowego i wielkorodzinnego. Na pewnym jednak stopniu rozwoju komunizm się kończy. Przyczyną tego zjawiska jest: z jednej strony rozluźnianie się gospodarcze wielkich rodzin — z drugiej zaś powstanie wymiany, a szczególnie początków gospodarstwa pieniężnego w swojej formie najpierwotniejszej. Po dawnym komunizmie zostają tylko przeżytki, czy to w formie kolektywizmu agrarnego, czy też (już później) w formie obyczajów symbolicznych.

Z powyższego widocznem jest, że komunizm tam tylko istnieć może, gdzie istnieje całkowicie wspólne gospodarstwo, w którem wszyscy jego uczestnicy żyją razem, gdzie wymiana nie istnieje i skutkiem tego, poza tern, co każdy członek spólnoty spożyje, reszta pozostała w gospodarstwie nie ma wartości, co wyklucza spory natury mate-rjalnej. Wreszcie warunkiem istnienia komunizmu jest jeszcze pewna jednorodność psychiczna jednostek, wynikająca ze wspólnego życia.

Dalszy rozwój komunizmu, jako pewnej rzeczywistości, mógł się ujawnić tylko w grupach szczególnego rodzaju, powstałych już nie na podstawie wspólnych wysiłków gospodarczych i pokrewieństwa, lecz na gruncie zupełnie innym, religijno-ideolo-gicznym. Ten inny od poprzedniego komunizm, mógł powstać początkowo w grupach również niedużych, złożonych z bliskich bardzo sobie ludzi, którzy poprzednio tworzyli własne gospodarstwa, ale później, zbliżeni do siebie na podstawie gorącej wiary, utworzyli nowe jednostki gospodar-czo kornunistyczne. Istotnie takie ugrupowania spotykamy w początkach chrześcijaństwa, a później, kiedy ono przestało być prześladowane, kiedy zatriumfowało nad pogaństwem i innemi wyznaniami — widzimy je w rozmaitych sektach chrześcijańskich.

Komunizm najdawniejszych gmin chrześcijańskich polegał na wspólnocie środków, zebranych od członków, którzy pracując oddzielnie, łączyli się dobrowolnie dla wspólnego spożywania. Nie był więc to komunizm, wynikający z pracy wspólnej, lecz, jak go zowią niektórzy badacze, komunizm spożycia. Zresztą w okolicznościach specjalnych mógł on przybrać także formy pracy wspólnej, ale nie było to zjawiskiem po-wszechnem ani przeważającem. Trzy pierwiastki składały się na wytworzenie tego komunizmu: i) entuzjazm i wspólna wiara; 2) pierwiastek społeczny, oparty na sympatji ludzi sobie bliskich; 3) obronny, jeżeli tak wolno powiedzieć, polegający na pomaganiu sobie w czasie prześladowań.

Wraz z rozwojem chrześcijaństwa, do tych gmin zaczęli wchodzić ludzie zamożni, a niekiedy nawet i bogaci. Oddawali oni swe środki gminie.

Taki stan rzeczy nie mógł jednak trwać bardzo długo. Stając się religją nietylko dozwoloną, ale i państwową, chrześcijaństwo znalazło się w warunkach normalnych, a ludzie wyznający je stopniowo weszli w tryb życia ogólnego. Nie potrzebowali więc, jak poprzednio, zamykać się w oddzielnych grupach, przeciwstawiać się społeczeństwu i państwu. Tylko ludzie specjalnie nastrojeni, dążący do wyższej doskonałości, dla których rozmyślania religijne, doskonalenie się wewnętrzne, kontemplacja i chęć czynienia dobrze innym, wspieranie ich w ten czy w inny sposób, stawały się zadaniem życia — tworzyć mogli skupienia specjalne, w których panował pewien komunizm, gospodarczy i spożywczy. Mam tu na myśli klasztory, o różnych zresztą normach, ale mające, niektóre zwłaszcza, charakter komunistyczny.

Z chwilą powstania w chrześcijaństwie sekt, rozróżniamy wśród nich dwie kate-gorje: 1) jedne — mające wyłącznie charakter wyznaniowo-obyczajowy; 2) inne — wyznaniowo-społeczny, w większym czy mniejszym stopniu.

Wśród tych ostatnich były i takie, które istniejącemu ustrojowi społecznemu, opartemu na własności prywatnej, hierarchji i nierówności, przeciwstawiały ideał komuni-styczno-równościowy.

Sekty te starały się oprzeć swe poglądy na Ewangelji. Były one bardzo różne i występowały głównie w średniowieczu, ale także i w dziejach nowożytnych.

Cechą tych sekt było natychmiastowe wprowadzenie komunizmu pomiędzy sobą, a prócz tego dążenie do zmiany ustroju współczesnego społeczeństwa na komuni-