Magazyn62701

KOŚCIOŁY NIEKATOLICKIE I ZWIĄZKI RELIGIJNE W POLSCE 423

byli uważani za sektę żydowską i podlegali przepisom Ustawy o izraelickiej społeczności religijnej z r. 1890, oraz Wilno, Troki i Łuck na obszarze b. dzielnicy rosyjskiej, gdzie podlegali przepisom tomu XI Zbioru praw b. cesarstwa. Sprowadzeni z Krymu przez w. księcia litewskiego Witolda i osiedleni na ziemi wileńskiej, cieszyli się uznaniem rządów polskich, czego dowodem były liczne przywileje królewskie, nadające Karaimom autonomiczne swobody i doniosłe prawa w dziedzinie handlu. W okresie po-rozbiorowym podlegali zwierzchnictwu duchownemu hachana taurydzkiego na Krymie, a w chwili powstania Państwa Polskiego nie mieli zorganizowanej zwierzchności duchownej w Polsce. Dopiero po wyborze w r. 1927 w Trokach przez delegatów gmin hachana w osobie Seraj i chana Szap-szała przygotowana została w porozumieniu z nim, jako z prawną reprezentacją wyznania karaimskiego, ustawa, wydana dnia 21. IV. 1936 r. (Dz. U. R. P. Nr. 30, poz. 241) o stosunku Państwa do Karaimskiego związku religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 26. VIII. 1936 r. (Dz. U. R. P. Nr. 72, poz. 518) uznające statut (ustawę wewnętrzną) tego związku religijnego, pozostający w ścisłej łączności z ustawą. Od tej chwili tworzą Karaimi społeczność wyznaniową prawnie uznaną i odrębną pod względem faktycznym i prawnym od żydowskiej.

Ustawa ta, ukazując się równocześnie z ustawą o stosunku Państwa do Muzułmańskiego związku religijnego (Dz. U. R. P. Nr. 30, poz. 240), zawiera wiele analogicznych z nią postanowień, o których mowa poniżej.

Zwierzchnia władza należy do hachana karaimskiego z siedzibą w Trokach, wybieranego przez duchownych hazzanów i delegatów gmin po wyrażeniu zgody Ministra W. R- i O. P. na listę kandydatów, a zatwierdzanego przez Prezydenta Rzplitej. Przed objęciem urzędu składa hachan na ręce Ministra przysięgę wierności według roty, której brzmienie ustalono w ustawie. Stałym organem doradczym hachana jest „zarząd duchowny", złożony z dwóch duchownych, a nadzwyczajnym organem doradczym — „Wielki Zarząd duchowny", złożony z duchownych i świeckich; obydwa są zwoływane przez hachana w miarę potrzeby, zależnie od jego uznania, bez samodzielności i ściśle określonych kompe-tencyj.

Dla zaspokajania potrzeb religijnych wiernych, może tworzyć hachan za zgodą Ministra gminy wyznaniowe z hazzanem i jego pomocnikiem szamaszem, wybieranymi przez członków gminy, a zatwierdzanymi przez hachana za zgodą wojewody. Wedle ustawy gminy karaimskie posiadają osobowość pu-bliczno-prawną, nie posiadają jednak osobowości prawnej w dziedzinie prawa prywatnego, a zatem majątek położony w gminie nie jest jej własnością, lecz związku religijnego, jako całości.

Związek karaimski ma prawo, celem wykonania postanowień statutu, wydawać w granicach swej autonomji przepisy i regulaminy, które uzyskują moc obowiązującą po stwierdzeniu przez Ministra W. R. i O. P., że nie są sprzeczne z ustawami pań-stwowemi, z ustawą karaimską oraz statutem związku.

Duszpasterstwo wojskowe zaspokaja potrzeby religijne Karaimów, odbywających służbę wojskową wedle specjalnych przepisów Min. Spraw Wojskowych.

Sądownictwo małżeńskie sprawuje hachan na obszarze ziem wschodnich jednoosobowo w pierwszej i ostatniej instancji co do strony religijnej małżeństwa, a co do skutków cywilnych rozwodu — tylko w razie zgody obu stron; poza powyższym obszarem należy sądownictwo w sprawach małżeńskich do sądów cywilnych. Tworzenie zakładów dla kształcenia duchownych i nauczycieli religji, jako zakładów dla celów religijnych, należy do hachana po uzyskaniu zgody ministra.

Postanowienia ustawy karaimskiej co do usuwania duchownych ze stanowiska, w razie ich szkodliwej dla Państwa działalności, skutków wyroku karnego, dotacji uprawnień i przywilejów osób duchownych, prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, praw języka polskiego w urzędowaniu władz duchownych, modlitw i nabożeństw w dni świąt państwowych, nauki religji w szkołach — są jednobrzmiące z odnośnemi postanowieniami wydanej równocześnie ustawy muzułmańskiej.

Edward Bogdański

IV. Muzułmański związek religijny.

Ustawa konstytucyjna z dn. 24. IV. 1935 roku wymienia w art. 115 kościoły mniejszości religijnych na równi z innemi, praw-