Magazyn63201

428 KOŚCIOŁY NIEKAT. I ZW. REL. W POLSCE — KOŚCIUSZKO TADEUSZ

żydowskim instytucjom naukowym o charakterze religijnym i utrzymuje państwowe seminarjum dla nauczycieli religji mojże-szowej w Warszawie.

Doniosłe znaczenie w życiu społeczeństwa żydowskiego — także poza sferą życia religijnego — posiadają jego duchowni, rabini i podrabini, w szczególności t. zw. cadycy. Każda gmina wyznaniowa żydowska winna mieć rabina, którego wybór podlega zatwierdzeniu Ministra W R. i O. P. W gminach mniejszych wybierają rabina członkowie gminy, w gminach wielkich zebranie pełnomocników. Gminy wielkie dzielą się na okręgi rabiniczne, z których każdy winien mieć rabina. W miastach: Warszawie i Łodzi, gdzie jest większa ilość rabinów, biorą oni kolejno udział w pracach zarządu gminy. Do zakresu działania rabina należy: nadzór nad urządzeniami religijnemi, funkcjo-narjuszami wyznaniowymi, nauczycielami religji i rzezakami rytualnymi, oraz udzielanie im upoważnienia do wykonywania ich funkcji, udzielanie ślubów i rozwodów, obowiązek wygłaszania kazań w soboty i święta w synagodze. Do zajęcia stanowiska rabina wymagana jest znajomość języka polskiego w słowie i piśmie, oraz obywatelstwo polskie ; nie wolno im prowadzić interesów handlowych, ani brać w nich udziału, płatni są z budżetu gminy. Władza państwowa może usunąć rabina ze stanowiska, gdy ten stanie się niezdolny do pełnienia swych obowiązków, albo popełni czyn sprzeciwiający się godności lub obowiązkom jego stanu. Kandydaci na rabinów pobierają wykształcenie w seminarjum rabinicznem „Tachkemoni", oraz na wyższem studjum wiedzy religijnej żydowskiej w instytucie judaistycznym w Warszawie. Ustawa o powszechnej służbie wojskowej przewiduje ulgi w tej służbie dla duchownych, których się zalicza do pospolitego ruszenia bez poddawania ich oględzinom lekarskim.

Postanowienia cytowanych wyżej „Przepisów" przewidują (art 32—36) możliwość tworzenia, za zezwoleniem naczelnej władzy nadzorczej, w obrębie gminy wielkiej — Związków (stowarzyszeń) wyznaniowych w celu urządzenia i utrzymywania synagog i innych urządzeń religijnych. Żydowskie stowarzyszenia wyznaniowe spełniają w mniejszym zakresie te same cele, co żydowski związek religijny i jego gminy wyznaniowe. Posiadają prawa korporacyjne, osobowość publiczno-prawną, domy modlitwy, cmentarze i własny budżet; posiadają też własnego rabina, zrównanego w swym charakterze duchownym i płynących stąd prawach z rabinami gminnymi; rabin taki ma prawo udzielania ślubów i rozwodów członkom stowarzyszenia lub ich dzieciom.

Literatura : OrelewiW S.: Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej. Zarys stanu praumego wyznań religijnych. Sandomierz 1935. — Grynotein /- i Komor i.: Przepisy o organizacji gmin wyznaniowych iydowskich. Warszawa 1931. — Piekarski S.: Wyznania religijne w Polsce. Warszawa 1927. -— Piotrowic* W.i Z zagadnień wyznaniowych w Polsce. Wilno 1929. — SaicicM J.: Studja nad połoieniem prawnem mniejszości religijnych w Państwie Polskiem. Warszawa 1937.

Edward Bogdański.

Kościuszko Tadeusz.

K., naczelnik siły zbrojnej w 1794 r. i faktyczny wódz narodu, otoczony nimbem bohaterstwa i czcią powszechną; najdoskonalszy wyraziciel ideałów Polski upadającej i odradzającej się w niewoli. Urodzony 4. II. 1746 r. w Mereczowszczyźnie, pochodził z rodu litewsko-ruskiego; był wraz ze współczesnymi, Henrykiem Dąbrowskim, Józefem Poniatowskim, Mickiewiczem, doskonałym przedstawicielem typu o mieszanej, polskiej i obcej, krwi, dającej w rezultacie posągowy wzór obywatela Rzeczypospolitej na miarę europejską, zaś w cnotach patrjotycznych równy legendarnym mężom starożytnego świata. Lata szkolne, spędzone w szkole pijarskiej w Lubieszowie (1755 do 1760), a następnie w warszawskiej szkole rycerskiej (1765—68), wyrobiły w charakterze K. nieugięte cechy bezinteresowności w służbie publicznej, wielkie poczucie honoru i zdolność przezwyciężania siebie dla dobra powszechnego. Pobyt we Francji (1769—74) pozwolił K. zetknąć się z nur-tującemi podówczas na Zachodzie hasłami, głoszonemi przez literaturę, zapowiadającą wielkie przewroty myśli i stosunków społeczno-ekonomicznych. Po powrocie do kraju, zbiedzonego fatalną gospodarką, zdławionego obcą przemocą, zacofanego w rozwoju instytucji politycznych i kulturalnych, nie znalazł dla siebie odpowiedniego miejsca; rozgoryczony nadto osobistemi zawodami, postanowił wziąć udział w walkach wyzwoleńczych na drugiej półkuli. Ośmioletni, od 1776 do 1784 r., pobyt