Magazyn63001

426 KOŚCIOŁY NIEKATOLICKIE I ZWIĄZKI RELIGIJNE W POLSCE

V. Żydowski związek religijny.

Żydowski związek religijny należy do grupy tych związków religijnych mniejszości wyznaniowych w Polsce, których stosunek do Państwa został unormowany w drodze aktów ustawodawczych, po wejściu w życie konstytucji marcowej 1921 r. Prawne regulowanie stosunków wyznaniowych żydów na obszarze Rzeczypospolitej zostało wszczęte już podczas wojny światowej przez niemieckie władze okupacyjne, które dnia 1 listopada 1916 r. wydały rozporządzenie

0    organizacji żydowskiego towarzystwa religijnego, z mocą obowiązującą na terenie b. okupacji niemieckiej (b. generał-guberna-torstwa warszawskiego), wprowadzające w miejsce dawnych przepisów, wydanych na mocy postanowienia Namiestnika Królestwa Polskiego z dn. 20. III. 1821 r., nowy ustrój z rozszerzeniem kompetencji gmin żydowskich na sprawy szkolnictwa świeckiego

1    opieki społecznej. Przepisy tego rozporządzenia nie zostały jednak wprowadzone całkowicie w życie. Po powstaniu Państwa Polskiego zostało to rozporządzenie dekretem Naczelnika Państwa z dn. 7. II. 1919 r. (Dz. Pr. P. Nr. 14, poz. 175) po dokonaniu w nim szeregu zmian i uzupełnień (co do zakresu kompetencji gmin, ich organizacji oraz Najwyższej Rady religijnej żydowskiej), utrzymane w mocy do czasu uchwalenia przez Sejm ogólnego statutu gmin wyznaniowych żydowskich. Jako „Przepisy obowiązujące o zmianach w organizacji gmin wyznaniowych żydowskich" zostały one rozciągnięte na pozostałe części obszaru b. Królestwa Kongresowego, na którym zarząd b. okupacji austrjacko-węgierskiej żadnych zmian prawnych w stosunkach wyznaniowych nie wprowadzał. (Dziennik Urzędowy Min. W. R. i O. P. Nr. 5 z dn. 1. V. 1919 r.).

Następnie moc obowiązująca powyższego dekretu została rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 28. X. 1925 r. (Dz. U. R. P. Nr. 114, poz. 807) rozciągnięta na obszar województw: wołyńskiego, poleskiego, nowogródzkiego, powiatów: grodzieńskiego, wolkowyskiego, i gmin: białowieskiej, su chopolskiej i masiewskiej powiatu bielskiego województwa białostockiego, oraz okręgu administracyjnego wileńskiego, a rozporządzeniem Prezydenta R. P- z dn. 9. III. 1927 r. (Dz. U. R. P. Nr. 23, poz. 175) na obszar powiatów białostockiego, bielskiego i sokolskiego województwa białostockiego. Rozporządzenie Ministra W. R. i O. P. z dn. 21. VI. 1927 r. (Dz. U. R. P. Nr. 64, poz. 566) o utworzeniu okręgów gmin wyznaniowych żydowskich na wyżej wymienionych obszarach (gdzie dotychczas obowiązywały przepisy XI Zbioru praw rosyjskich

0    zarządzie spraw duchownych Żydów), przeprowadza tam terytorjalną organizację wyznania mojżeszowego. W dalszym rozwoju unifikacji ustawodawstwa wyznaniowego w stosunku do Żydów rozporządzenie Prezydenta R. P. z dn. 14. X. 1927 r. (Dz. U. R. P. Nr. 91, poz. 818) rozciągnęło moc obowiązującą dekretu z dn. 7. II. 19x9 roku na obszar województw południowych, w miejsce dotychczas tam obowiązującej ustawy z dn. 21. III. 1890 r. i zarządziło ukonstytuowanie się gmin wyznaniowych żydowskich na nowych zasadach, jak również rozporządzenie Prezydenta R. P. z dn. 6. III. 1928 r. (Dz. U. R. P. Nr. 28, poz. 259) na obszar województwa poznańskiego

1    pomorskiego w miejsce dotychczasowej ustawy z dn 23. VII. 1847 r. Wreszcie rozporządzeniem Ministra W. R. i O. P. z dn. 5. IV. 1928 r. (Dz. U. R. P. Nr. 52, poz. 500) został ogłoszony jednolity tekst rozporządzenia Prezydenta R. P. z dn. 14. X. 1927 r. o uporządkowaniu stanu prawnego w organizacji gmin wyznaniowych żydowskich w formie załączonych do tego rozporządzenia „Przepisów o organizacji gmin wyznaniowych żydowskich na obszarze R. P. z wyjątkiem województwa śląskiego", opartych na postanowieniach dekretu Naczelnika Państwa z dn. 7. II. 1919 r. wraz z utrzymanemi w mocy zmodyfikowanemi postanowieniami rozporządzenia z dnia 1. XI. 1916 r. W ten sposób nastąpiło jednolite ustawowe unormowanie stosunków wyznaniowych Żydów na terytorjum R. P. z wyjątkiem województwa śląskiego, gdzie statut organiczny z dn. 15. VIII. 1920 r. (Dz. U. R. P. Nr. 73, poz. 497) zastrzega ustawodawstwo wyznaniowe kompetencji sejmu śląskiego, gdzie zatem obowiązują dotąd jeszcze odnośne ustawy państw zaborczych, a mianowicie: na Górnym Śląsku ustawa z dn. 23. VII. 1847 r. o gminach synagogalnych, a na Śląsku Cieszyńskim ustawa z dn. 21. III. 1890 r. o urządzeniu zewnętrznych stosunków prawnych izraelic-kiego społeczeństwa religijnego.

Wymienione wyżej „Przepisy" regulują nietylko całokształt stosunku Państwa do