Magazyn62101

KOŚCIÓŁ KATOLICKI — KOŚCIOŁY NIEKAT. I ZW. REL. W POLSCE 417

skiego, konkordat zawarty w r. 1929 przez Mussoliniego jest dla Kościoła korzystniejszy, a to mimo istnienia we Włoszech państwa totalnego.

Jest rzeczą jasną, że zarówno kiedy określano stanowisko Kościoła katolickiego w konstytucji marcowej, jak i przy zawieraniu konkordatu, było bezsprzecznie wolą i to obu stron stworzenie warunków zgodnej współpracy — że użyjemy tutaj starego określenia — miecza duchowego i świeckiego.

Temu pragnieniu dano niedwuznaczny wyraz także w tekście konkordatu. W związku z tern wypada tu przedewszystkiem wspomnieć o przysiędze, jaką przed objęciem urzędu składają ordynarjusze na ręce Prezydenta Rzeczypospolitej. Rota jej (art. XII) brzmi: „Przed Bogiem i na święte Ewangelje, przysięgam i obiecuję, jak przystoi biskupowi, wierność Rzeczypospolitej Polskiej. Przysięgam i obiecuję, iż z zupełną lojalnością szanować będę Rząd ustanowiony Konstytucją i że sprawię, aby go szanowało moje duchowieństwo. Przysięgam i obiecuję poza tem, że nie będę obecny przy żadnych naradach, któreby mogły przynieść szkodę Państwu Polskiemu lub porządkowi publicznemu. Nie pozwolę memu duchowieństwu uczestniczyć w takich poczynaniach. Dbając o dobro i interes Państwa, będę się starał o uchylanie od niego wszelkich niebezpieczeństw, o których wiedziałbym, że mu grożą“.

Pozytywne zobowiązania zawarte w przysiędze i zastrzeżenie, że przed jej złożeniem nominat nie może objąć urzędu, są ważne ze stanowiska państwowego. Akcentują one niedwuznacznie, co obie strony uważały za podstawę swego współżycia. Stanowią one przesłanki, na których cały wzajemny stosunek się opiera. Wzamian za uznanie swoich praw w konstytucji, a sprecyzowanych w konkordacie, Kościół ze strony swej wyraża wolę, że pełniąc swobodnie i niezawiśle, zgodnie ze swoją istotą, władzę duchowną, będzie równocześnie we własnym zakresie wspierał Rzeczpospolitą.

literatura: Abraham Wl.: Studja wstępne o konkordacie Stolicy Apostolskiej z Rzecząpospolitą Polską. „Polonia sacraNr. 2. — Tenże: Kilka uwag o Konkordacie. „Ruch Prawniczy, Ekon. i Soc.“ Poznali 1925. — Grabowski J. ks.: Prawo kanoniczne według nowego kodeksu. Lwów 1921. —* Haiban L.: Konkordat ze Stolicą Apostolską. „Encyklopedia Podręczna Praioa Prywatnego^. Warszawa 1934.—Łukamski Staniałatc km. biskup: Konkordat. Lomia 1934.

Leon Haiban.

Kościoły niekatolickie i związki religijne w Polsce.

I. Kościoły Ewangelickie, i. Uwagi wstępne. 2. Kościół Ewangelicko-Augsburski. 3. Kościół Ewangelicko-Reformowany. 4. Wileński Kościół Ewangelicko-Reformowany. 5. Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce. 6. Ewangelicki Kościół Unijny na Górnym Śląsku. 7. Kościół Ewangelicko-Luterski. 8. Kościół Augsburskiego i Helweckiego Wyznania. 9. Inne związki religijne wyznań ewangelickich. II. Kościół Prawosławny Autokefaliczny. III. Karaimski związek religijny. IV. Muzułmański związek religijny. V. Żydowski związek religijny.

I. Kościoły Ewangelickie.

1.    Uwagi wstępne. Z pośród siedmiu działających w Polsce K. Ewangelickich, uznanych przez państwo jeden, t. j. K. Ewangelicko-Augsburski w Rzplitej Polskiej doczekał się ustawowego uregulowania swego stosunku do państwa dekretem Prezydenta Rzplitej (Dz. U. R. P. Nr. 88, poz. 613 z 25. XI. 1936 r.), podczas gdy wszystkie pozostałe K. ustrój swój i organizację opierają dotąd na przepisach zaborczych, względnie na prowizorycznych normach o charakterze przejściowym (Ewangelicki Kościół Unijny na G. Śląsku). W r. 1926 na zjeidzie w Wilnie przedstawiciele wszystkich tych K. powołali do życia „Radę Kościołów Ewangelickich w Polsce" jako reprezentacyjne ciało ogólno-ewangelickie, nie naruszające jednak samodzielności poszczególnych wyznań a statut tej rady przyjął rząd do wiadomości w roku 1928; w skład rady wszystkie powyższe K. (prócz Kościoła Ewangelickiego Luterskiego) wydelegowały swych przedstawicieli. Ostatnio rada uległa zdekompletowaniu.

2.    Kościół Ewangelicko-Augsburski. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej (którego statut uznało rozporządzenie Rady Ministrów, Dz. U. R. P-Nr. 94, poz. 659 z 17. XII. 1936 r.) opiera swój ustrój na zasadach synodalno-konsystorskich; zgodnie z doktryną ewangelicką o wewnętrznej budowie kościoła. K. Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej tworzą nie wierni jako tacy, lecz pa-rafje, jako podstawowe komórki organizacyjne, skupiające w sobie całe życie kościelne. Pod względem administracyjnym K. stanowi jednotę, obejmującą 10 diecezyj, dzielących się na 117 parafij i 40 filjałów (nie posiadających własnego proboszcza);