Magazyn65501

551

LIMANOWSKI BOLESŁAW

przebywał przeważnie w otoczeniu rosyj-skiem. Dopiero w uniwersytecie zbliża się z Polakami. Na ostatnim kursie medycyny przenosi się w roku 1858 do Dorpatu. Porzuca wówczas medycynę i zapisuje się na filozofję. Zresztą zaprzątają go już głównie sprawy natury politycznej. W r. 1860 wyjeżdża do Paryża i wstępuje tam do szkoły wojskowej, założonej przez Mierosławskiego i Wysockiego. Jednocześnie uczęszcza na wykłady z zakresu historji i socjologji, a także rozpoczyna swoje studja nad ruchami demokra-tycznemi w Polsce. Po lutowej manifestacji w r. 1861 w Warszawie, kiedy od kul rosyjskich padło pięć ofiar, L. po półrocznym pobycie zagranicą wraca do kraju. Należy do Centralnego Komitetu przygotowującego powstanie na Litwie, jest jednym z kierowników pierwszej manifestacji patrjotycz-nej — w katedrze wileńskiej w maju 1861 r. Aresztowany, zostaje zesłany do miasteczka Mezeń o 500 wiorst od Archangielska. Niespełna po pół roku na wieść o wybuchu powstania próbuje ucieczki z Archangielska. Schwytany, odsiaduje tam karę, a później zostaje wysłany etapem do Woroneża i osie-siaduje karę w Archangielsku, a później zostaje wysłany etapem do Woroneża i osiedlony w Pawłowsku. W r. 1868 korzysta z częściowej amnestji. Osiada w Warszawie. Usiłuje tutaj zarabiać jako prosty robotnik w fabryce wyrobów żelaznych; niebawem porzuca to męczące zajęcie, wchodzi w stosunki z kołami literackiemi i zaczyna pisywać, wreszcie wyjeżdża na wieś na kondycję w Lubelskie. W r. 1870 osiada na krótko w Krakowie, później przenosi się do Lwowa, gdzie pracuje jako korektor w jednym z dzienników i uczęszcza do uniwersytetu. Dużo pisuje, zbliża się z organizacją robotniczą, a właściwie demokratyczną „Gwiazda", wygłasza tam dwa odczyty

0    kwestji robotniczej, drukowane w 1874 roku — jest to pierwsza broszura agitacyjna polska. W r. 1875 uzyskuje doktorat

1    pracuje nad historją ruchów społecznych w Polsce. Stosunki z emigrantami-socjali-stami z Warszawy sprawiają, że w r. 1878 L. zostaje wydalony z granic Austrji. Nara-zie zamieszkuje w Genewie, gdzie osiedlają się także pierwsi emigranci-socjaliści z Warszawy. Uczestniczy w założonem przez nich piśmie „Równość", lecz niebawem zeń występuje: L. pragnie połączyć socjalizm z walką o niepodległość Polski, tymczasem reszta redakcji, wierząc w bliskie nadejście rewolucji społecznej, uważała za właściwe zajmować się tylko jej przygotowywaniem. W r. 1889 osiada w Paryżu. Po długich tarciach jesienią 1892 r. odbywa się w Paryżu zjazd, na którym powołano do życia partję P. P. S., wysuwającą hasło niepodległości Polski. Zjazdowi przewodniczy L. W r. 1893 próbuje osiąść w Galicji, ale władze wydalają go; dopiero w r. 1907 zniesiono zakaz jego pobytu w Galicji. Po odzyskaniu niepodległości przenosi się do Warszawy. W 1922 r. obejmuje z ramienia P. P. S. mandat senatorski. Do ostatniej chwili starzec, który zbliża się do stu lat wieku zachowuje wrażliwość na sprawy kraju i występuje w obronie ideałów, którym hołdował w ciągu swego życia. Olbrzymi orszak pogrzebowy świadczył dobitnie

0    poważaniu, jakiem się cieszył L. i to nie-tylko w świecie robotniczym. Oddano hołd działaczowi, który, gdy wszyscy zwątpili, w ciągu całego swego życia wierzył w osiągnięcie niepodległości i walczył o to; a nadto człowiekowi, który przeszedł przez życie nieskalany a czysty — wciąż w walce o lepszą przyszłość zarówno kraju, jak w nim ludu.

Od r. 1857, kiedy wstąpił na widownię walki o ideały, do r. 1878 życie jego, to pasmo ogniw coraz radykalniejszych. W pierwszej chwili marzy o niepodległej Polsce jako federacji ludów równoprawnych: Litwy właściwej, Białorusi, prawdopodobnie Ukrainy,

1    jest zwolennikiem budzenia ich samowie-dzy narodowej. Z socjalizmem zaznajamia się dopiero na zesłaniu w Archangielsku i to w ujęciu Lassalle’a. Już wtedy „ujrzał w socjalizmie potęgę polityczną, która nas zdolna wydobyć z tej piekielnej otchłani, do której nas spychali Murawiewowie i Bergi". Ale ugruntuje te swoje przekonania dopiero podczas pobytu we Lwowie. Również we Lwowie odbywa się poczęta w Warszawie ewolucja jego pojęć filozoficznych. Lata 1879 do 1892 wypełniają zmagania się jego z ruchem rewolucyjnym polskim, który zapatrzony w ziszczenie się bliskie rewolucji, lekceważył akcję polityczną w kraju, jaka z natury rzeczy musiałaby doprowadzić do wywieszenia hasła niepodległości.

Marzeniem L. od lat bardzo młodych było oddanie się początkowo pracy pisarskiej wogóle, później pracy naukowej. Już na ławie gimnazjalnej próbuje swoich sił. Ale na dobre ima się pióra dopiero na zesłaniu