Magazyn69901

695

LUDNOŚĆ

Internationaur. Stockho.m 1/198—1910, — Supans BecOlkerung der Er de. Cotha 1900—1901. — Tomas: Becólkcrung der Erie. Cotha 1931 t nast. — Ueher A. P.s The Hutory of Population and Seiliemmt in Eurasia. „Geographieal Beoiew", XX. New York 1930. — Wąmotcie* i Zieriwffert Świat w cyfrach. Lwóto 1937. — Wilfeoa W. F.i Population of the Earth. „International Migrations“, T. II. New York 1931. — Źródła (malerjaly statystyczne): Zestawienia międzynarodowi., Annuatre International de Statislifue, publU par 1’Office Permanent de TInstitut International de Statistigue (3 tomów). La Haye 1916—•1921. — Annaaire Statistique. Paris, Annuatre Statistique de la Sociótó des Nałions. Cenive 1927 r. i następne. — Aperfu de la dtmographłe des dioers pays du mondepublU par 1'Office Permanent de 1'Insl. Int. de Siat. La Haye 1926, 1927, 1929, 1931. — Hubner'. Ceo-ffraphisch-Slalistische Tabel len. Wien 1936.

S. Fogelson.

E. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI.

I. Definicja. Źródła informacyj statystycznych. II. Urodzenia, i. Urodzenia żywe i martwe. Poronienia. 2. Płeć noworodków. 3. Urodzenia wielorakie. 4. Sezonowość urodzeń. 3. Urodzenia ślubne i nieślubne. III. Zgoli y. IV. Przyrost naturalny, stosunek liczb urodzeń i zgonów. V. Miary ruchu naturalnego 1 u d ności. VI. Ruch naturalny ludności w Europie w wieku XIX i XX. 1. Obraz ogólny. 2. Płodność. 3. Umieralność. 4. Przyrost naturalny w ludności ustabilizowanej. VII. Ruch naturalny ludności poza Europą. VIII. Ruch naturalny ludności w odleglejszej przeszłości. IX. Ruch naturalny ludności w Polsce. X. Małżeństwa.

I. Definicja. Źródła informacyj

statystycznych.

Ruchem naturalnym ludności nazywamy zmiany ilościowe, wywołane przez urodzenia i zgony. Oprócz urodzeń i zgonów będziemy rozpatrywali poniżej również małżeństwa. Zawieranie małżeństw samo przez się nie wprowadza zmian ilościowych, lecz jedynie zmianę struktury ludności pod względem stanu cywilnego, jednakże związek pomiędzy zawieraniem małżeństw, a u-rodzeniami jest bezpośredni i oczywisty.

Bezpośrednia rejestracja urodzeń, zgonów i małżeństw dla celów wyłącznie statystycznych prowadzona jest tylko wyjątkowo. Naogół statystyka korzysta z rejestracji dokonywanej dla celów kościelnych lub administracyjnych. Ta okoliczność znacznie ułatwia prowadzenie statystyki i umożliwiła ujmowanie liczbowe zjawisk ruchu naturalnego ludności w okresach stosunkowo bardzo wczesnych. Fragmenty mniej lub więcej prawidłowej statystyki posiadamy poczynając od końca w. XVI, dla niektórych państw wziętych w całości liczby istnieją od połowy wieku XVIII lub początków XIX.

Ujemną stroną oparcia statystyki na rejestracji dla celów poza statystycznych jest uzależnienie dokładności statystyki od dokładności tej rejestracji, na którą statystyka nie ma wpływu. Istotnie też bliższa analiza wykazuje, że istniejące w różnych krajach przepisy i praktyka niekiedy powodują niedokładność rejestracji. W szczególności należy się liczyć z pewną niekompletnością liczb urodzeń i w mniejszym stopniu zgonów, następnie zaś z pewnemi zniekształceniami strukturalnemi w obrębie zbiorowości zarejestrowanych. Te zniekształcenia mogą dotyczyć rozkładu liczb urodzeń w czasie, np. w poszczególnych porach roku, stosunku liczbowego płci, czasem także wyznania i innych cech dzieci urodzonych i osób zmarłych, rozkładu zgonów według wieku (niekompletna rejestracja zgonów niektórych roczników wieku, np. małych dzieci, lub niedokładne podawanie wieku).

Niekompletność i zniekształcenia zdarzają się nie we wszystkich krajach i występują z rożnem natężeniem. Tę okoliczność należy mieć na uwadze przy porównaniach międzynarodowych, zwłaszcza przy badaniach specjalnych, wkraczających w szczegóły. Naogół jednak statystyka ruchu naturalnego ludności należy do działów statystyki prowadzonych stosunkowo bardzo dokładnie. Niezależnie od mniejszej lub większej dokładności materjału podstawowego oddawna poświęca się dużo uwagi skrupulatnemu i szczegółowemu ujęciu informacyj w tablicach statystycznych w sposób pozwalający sięgnąć wgląb zagadnień. Wszakże cała dzisiejsza metoda naukowego badania statystycznego wzięła początek z rozważania zagadnień ruchu naturalnego ludności. Jednakże z biegiem czasu powstają coraz to nowe problematy, dla których nie zawsze znajdujemy odpowiedni wyraz w dotychczasowych opracowaniach.

II. Urodzenia.

1. Urodzenia żywe i martwe. Poronienia.

Aczkolwiek urodzenia martwe stanowią stosunkowo nieznaczny odsetek ogółu urodzeń, samo zagadnienie jest ważne nietylko z punktu widzenia lekarskiego, ale i demograficznego. Jednakże materjał rozporządzal-ny nastręcza duże wątpliwości z punktu widzenia ścisłości. Przedewszystkiem nie wszędzie rejestracja urodzeń martwych jest kompletna, niekiedy wogóle nie jest prowadzona. Następnie nie istnieje jednolita de-