Magazyn65801

854

MALTAŃSKI ZAKON — MALTHUS THOMAS ROBERT

w Koronie poznańska, na Litwie stwoło-wicka. Ale dopiero w r. 1776 powstało Wielkie Przeorstwo Polskie, które jednak z rozbiorami Polski upadło. Po odzyskaniu niepodległości polscy kawalerowie maltańscy utworzyli Związek Polskich Kawalerów Maltańskich, zarejestrowany w r. 1920 a zatwierdzony przez W. Mistrza w r. 1927. Obecnym (1939) Prezydentem Związku jest Baliw Alfred Chłapowski.

Literatura: Pierredom Histoire politiąus de 1’Ordrt Sowerain de Maltę. Parts 1926. — Podręcznik Związku Polskich Kawalerów Maltańskich. Warszawa 1932.

Stanisław Łoś.

Malthus Thomas Robert.

M. urodził się dnia 14. II 1766 r. w Rookery (hrabstwo Surrey). Niezmiernie staranne wykształcenie zawdzięczał M. swemu ojcu, właścicielowi ziemskiemu, który utrzymywał żywe stosunki z wybitnymi filozofami współczesnymi. Zgodnie z tradycją rodzinną M., jako najmłodszy z braci, przeznaczony był od dzieciństwa do stanu duchownego i w r. 1784 wstąpi! do Jesus-College w Cambridge, gdzie zajmował się głównie literaturą, historją oraz nauką języków. W r. 1788 otrzymał święcenia i został proboszczem niewielkiej pa-rafji pod Albury. Lektura „Bogactwa Narodów" Smitha i „Essays" Dawida Hume’a rozbudziła w nim zainteresowania ekonomiczne. W r. 1796 napisał M. swój pierwszy szkic, poświęcony kryzysowi, wywołanemu przez rewolucję francuską, jednakże nie opublikował go, idąc w tern za radą ojca. W dwa lata później ukazał się anonimowo jego słynny traktat „An Essay on the Principle of Population as it affects the futurę Improvement of Society". Pragnąc oprzeć poglądy zawarte w tem dziele na empirycznych danych, przedsięwziął M. dłuższą podróż po kontynencie; zwiedził Danję, Szwecję, część Rosji i Szwajcarję. W r. 1803 ukazało się drugie, znacznie rozszerzone wydanie „Rozprawy o zasadzie ludności", tym razem już podpisane jego nazwiskiem. Dzięki wielkiemu rozgłosowi, jaki zdobył sobie M. tym traktatem i dzięki poparciu, którego udzielił mu Pitt, został mianowany w r. 1805 profesorem historji i ekonomiki w kollegjum dla adeptów służby kolonjalnej, założonem przez Kompanję Indyjską w Haileybury. Odtąd M., zwolniony od trosk materjalnych, mógł poświęcić się całkowicie swoim badaniom i na tem stanowisku pozostał do śmierci. Stosownie do swych poglądów, ożenił się stosunkowo późno, mając 39 lat oraz całkowicie zabezpieczony byt materjalny. Był ojcem czwór ga dzieci. Umarł w Bath dn. 29. XI. 1834 r.

Rozprawa o ludności napisana była w celach polemicznych jako odpowiedź i krytyka pełnej optymizmu książki Williama God-wina, wydanej w r. 1793 p. t. „Political Justice". Temu optymizmowi przeciwstawił się M„ wskazując na to, że zasadniczym powodem nieszczęść społecznych jest stała tendencja ludności do rozmnażania się po-nad istniejące środki utrzymania. Gdyby nie przeciwdziałały temu żadne przeszkody, ludność podwajałaby się mniej więcej co 25 lat. Natomiast ilość żywności w najkorzystniejszych warunkach i przy zastosowaniu najlepszych metod produkcji może urosnąć w tym samym czasie najwyżej o tę ilość, która była wyprodukowana w ciągu poprzednich 25 lat. Tendencję przyrostu ludności można przyrównać do postępu geometrycznego: 1, 2, 4, 8, 16, podczas gdy górną granicę możności powiększania środków żywności stanowi postęp arytmetyczny: 1, 2, 3, 4, 5. Dla uzasadnienia szeregu geometrycznego M. przyjmuje jako podstawę obserwację stanu faktycznego w St. Zjednoczonych Ameryki Północnej. Szeregu arytmetycznego zaś nie uzasadnia, traktując go jako fakt oczywisty, wzięty z doświadczenia. Konsekwencją musi być przeludnienie, które przyroda usuwa zapomocą katastrof, nędzy, głodu i t. d. Chcąc im zapobiec, M. propagował prewencyjne, świadome hamulce moralne w formie powściągliwości (morał restreint) ze strony człowieka, uznając w ostateczności jako zło, ale mniejsze od środków represyjnych, stosowanych przez przyrodę, prewencyjne ograniczanie urodzeń (Prudential restreint). Podstawą teorji ludnościowej M. jest prawo zmniejszających się przychodów z ziemi, aczkolwiek nie sformułował go nigdy wyraźnie. Wynika ono implicite z empirycznego stwierdzenia niemożności dowolnego powiększania plonów przez powiększanie wkładów na jednostkę gruntu oraz z zestawienia dwóch szeregów: arytmetycznego i geometrycznego. Skoro bowiem szereg geometryczny oznacza przyrost ludności, a więc tem samem rąk do pracy, to w związku z tem postęp arytmetyczny wyraża po-