Magazyn66701

863

MANDATY

swych negocjatorów zwany układem Sykes-Picot, oddał pod wpływy Francji Syrję i Liban, a pod wpływy W. Brytanji Mezopo-tamję, i był powodem do wydania wyżej wspomnianej decyzji Rady Najwyższej.

Treść mandatu syryjskiego i libańskiego jest węższa niż mandatu palestyńskiego. Z uwagi na wysoki poziom kulturalny ludności zamieszkującej te kraje, rząd francuski obowiązany był szanować ich autonomję i dążyć do ukonstytuowania się ich jako państwa niezależne. Na czele administracji każdego kraju stał gubernator, a reprezentantem mandatarjusza, sprawującym nadzór nad całością Mandatu, był Wysoki Komisarz, zależny bezpośrednio od francuskiego Ministerjum Spraw Zagranicznych.

Pierwsze kroki administracji francuskiej były niefortunne. Wysokim Komisarzem mianowano popieranego przez lewicę gen. Sarrail‘a, który zaczął stosować tam kolo-njalny system rządzenia, a przez swą nieudolność, doktryneryzm sekciarski i tolerowanie różnych nadużyć, doprowadził do zupełnej dezorganizacji i anarchji. Ferment ustał dopiero po odwołaniu go i zmianie systemu rządów. Od tego czasu emancypacja Syrji i Libanu postępuje już bez przerwy. Tak więc 14. V. 1930 r. ogłoszono Statut Organiczny dla krajów Lewantu, będących pod Mandatem francuskim. W kilka lat puźniej nastąpiło zupełne usamodzielnienie się Libanu na skutek zawartego w Beyrucie 13. XI. 1936 r. przez Francję z Libanem traktatu przyjaźni i przymierza oraz konwencji wojskowej. W dn. 9. IX. 1936 r. opracowano w Paryżu traktat przyjaźni i przymierza francusko-syryjski. Wreszcie, na mocy umów z 29. V. 1937 r., okrąg Alexan-dretty, należący do Syrji, otrzymał zupełną autonomję, przyczem przeważający na tym obszarze element turecki, uznano za panujący. — W ten sposób został osiągnięty cel, dla którego utworzono w swoim czasie Mandat Syrji i Libanu.

c) Irak. — Mandat nad Mezopotamją przypadł w udziale W. Brytanji. Posunęła się ona tam do ostatecznych granic ustępstw, możliwych do pogodzenia z ideą Mandatu, tworząc na tych obszarach królestwo Iraku, z którego władcą emirem Fay-salem zawarła 10. X. 1922 r. w Bagdadzie traktat przymierza; uznała ona przez to zupełną suwerenność tego państwa, a protokółem z 30. IV. 1923 r. stwierdziła, że traktat ten utraci moc obowiązującą z chwilą, gdy

Irak zostanie przyjęty do Ligi Narodów, co doszło do skutku 3. X. 1932 r. — Na podstawie i w powołaniu się na ten traktat Rada Ligi zaaprobowała 27. IX. 1924 r. tekst mandatu brytyjskiego. Był to akt bardzo krótki, bo składający się ze wstępu i siedmiu artykułów. Rząd brytyjski wziął na siebie, w myśl traktatu przymierza, reprezentację dyplomatyczną Iraku; przewidywał zawarcie osobnych umów ekstradycyjnych; zmiany w traktacie były dopuszczalne tylko za zgodą Rady Ligi; spory wynikłe na tle traktatu i mandatu należały do kompetencji Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze; przyjęcie Iraku do Ligi Narodów miało położyć kres Mandatowi brytyjskiemu; wreszcie, w formule aprobacyjnej, Rada Ligi zniosła system ka-pitulacyjny.— Un. 13.1. 1926 r. W. Brytanja zawarła z Irakiem nowy traktat, który stanowił, że traktat przymierza z 10. X. 1922 r. oraz pięć układów dodatkowych puzosta ■ ną w mocy 25 lat, licząc od 16. XII. 1925 r.,

0    ile do tego czasu Irak nie zostanie członkiem Ligi Narodów. Traktat ten został zaaprobowany przez Radę Ligi decyzją z 11. III. 1926 r. — Dn. 14. XII. 1927 r. został podpisany w Londynie traktat, który jeszcze bardziej uniezależniał Irak od W. Brytanji

1    przewidywał jego wstąpienie do Ligi Narodów w 1932 roku. — Wreszcie, w przewidywaniu wstąpienia Iraku do Ligi, podpisano w Bagdadzie w dniu 30. VI. 1930 r. traktat przymierza, który wszedł w życie w chwili przyjęć ia Iraku do Ligi, t. j. 3. X. 1932 r. — Traktat ten utworzył ścisły związek sprzymierzeńczy między obu państwami i zapewnił W. Brytanji szereg przywilejów natury wojskowej, jak np. prawo posiadania dwóch baz lotniczych, prawo tranzytu wojskowego, korzystanie przez rząd iracki z pomocy instruktorów brytyjskich itp. — W ten sposób Mandat nad Irakiem osiągnął swój cel i przekształcił się w typowy protektorat międzynarodowy.

6. Mandaty B. i C. — Na Mandaty B. złożyły się dawne kolonje niemieckie w Afryce, z wyjątkiem niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej, t. j. Togo, Kamerun i Tan-ganjika. Podzielono je jak następuje: Francja otrzymała część Kamerunu i Togo, Wielka Brytanja pozostałą część Kamerunu i Togo oraz część niemieckiej Afryki Wschodniej, a pozostała jej część tworząca dystrykty Ruanda - Urundi, przypadła w udziale Belgji. Wszystkie te sześć Man-