Magazyn66601

862

MANDATY

żydowskich, bądź uchybić prawom i statutowi politycznemu, z których korzystają Żydzi w jakimkolwiek innym kraju".

Na sesji w San Remo dn. 25. IV. 1920 r. Rada Najwyższa nadała deklaracji Bal-foura charakter międzynarodowy.

Na mocy decyzji Rady Ligi, powziętej na sesji w Londynie dn. 24. VII. 1922 r., mandat palestyński przyjęto w ostatecznej redakcji z zastrzeżeniem, że wejdzie on w życie po zawarciu odnośnej umowy francusko-wloskiej, co nastąpiło w dn. 29. IX. 1923 r.

Co się tyczy Mandatu nad Transjordanją, to źródłami prawnemi dla niego są: art. 25 mandatu palestyńskiego, rezolucja Rady Ligi Narodów z dn. 16. IX. 1922 r., porozumienie między W. Brytanją a emirem Transjordanji Abdallahem, zawarte w Jerozolimie dn. 20. II. 1928 r., oraz porozumienie dodatkowe, zawarte w Jerozolimie dn. 2. VI. 1934 r. W. Brytanja uznała niepodległość Transjordanji w dniu 17. V. 1923 r.

Mandat palestyński składa się ze wstępu i 28 artykułów. Przekazuje on mandatarju-szowi wykonywanie całej władzy ustawodawczej, sądowej i wykonawczej; pozwala uznać organizację syjonistyczną za organ legalny Żydów; przewiduje uchwalenie ustawy o obywatelstwie palestyńskiem; znosi system kapitulacyjny; do chwili zawarcia specjalnych konwencyj ekstradycyjnych, traktaty ekstradycyjne W. Brytanji będą się rozciągały na Palestynę; oddaje mandatarjuszowi prawo prowadzenia spraw zagranicznych Palestyny; udzielania exe-ąuatur konsulom oraz roztaczania opieki dyplomatycznej i konsularnej nad przynależnymi palestyńskimi zagranicą; nakłada na mandatarjusza obowiązek opiekowania się Miejscami Świętemi oraz zapewnienia wolności sumienia i wyznania; przewiduje organizację lokalnej siły zbrojnej, opartej na zaciągu ochotniczym; nakazuje uchwalenie ustawy o opiece nad starożytnościami; uznaje za urzędowe języki angielski, arabski i hebrajski; dopuszcza ewentualność, za zgodą Rady Ligi Narodów, nierozciągania chwilowo postanowień mandatu na obszary leżące za Jordanem; przekazuje wreszcie Stałemu Trybunałowi Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze wszelkie spory, które mogłyby wyniknąć w związku z wykonywaniem mandatu.

W wykonaniu powyższych postanowień wydano ustawę o obywatelstwie palestyńskiem w formie Order in Council z dn. 24. VII. 1925 r., oraz określono kompetencje i organizację władzy ustawodawczej, sądowej i wykonawczej w Palestinian Order in Council z dn. 10. VIII. 1922 r. i w Palestinian Amendment Order in Council z dn. 4. V. 1925 r. Na czele władzy wykonawczej stoi Wysoki Komisarz, mający do pomocy Radę Doradczą. Przewidziana przez te dwa akty Rada Ustawodawcza, nie mogła być utworzona z powodu zbojkotowania jej przez Arabów. Wielka Brytanja nie doprowadziła do skutku powierzonego sobie zadania, t. j. utworzenia żydowskiego ogniska narodowego i przygotowania ludności Palestyny do niezależnego bytu państwowego. Powodem była chwiejność i niezdecydowanie rządu londyńskiego, który początkowo faworyzował Żydów na niekorzyść Arabów, a potem tych ostatnich na niekorzyść Żydów. Wywołało to otwartą wojnę pomiędzy temi dwoma szczepami, której osłabiona militarnie Anglja nie może zlikwidować. W tych warunkach przyszłość Mandatu palestyńskiego pozostaje ciągle pod znakiem zapytania. — W swej obecnej formie zbliża się on bardzo do Mandatów B.

b) Syrja i Liban. Mandat nad Syrją i Libanem powierzono Francji, która go przyjęła. Odnośny akt mandatowy został aprobowany przez Radę Ligi 24. VII. 1922 r. i uprawomocnił się równocześnie z mandatem palestyńskim. Stosownie do życzenia miejscowej ludności, podzielono te obszary na kilka części, mianowicie: Wielki Liban, Federacja Syryjska, składająca się z okręgów Aleppo, Damaszku i kraju Alauitów, Dżebel-Druz albo Hauran, wreszcie Okrąg autonomiczny Alexandretty.

Na przyszłość tych krajów państwa sprzymierzone zwróciły uwagę już w drugim roku wojny i na mocy układu francu-sko-brytyjsko-rosyjskiego podzieliły je na sfery wpływów, planując utworzenie po wojnie samodzielnej konfederacji arabskiej. Dość luźne postanowienia tego układu zostały sprecyzowane układem, podpisanym 9. V. 1916 r. przez G. Picot, Wysokiego Komisarza francuskiego dla Syrji i Cylicji, oraz przez sir Marka Sykes'a, delegata brytyjskiego. Ten sławny układ, od nazwisk