Magazyn6B501

407

POLSKA

„budowniczego państwa polskiego", odrazu wprowadził to państwo, wcale rozległe i według świadectwa współczesnego podróżnika dobrze zorganizowane, do społeczności europejskiej, co mu wraz z warunkami trwałości zapewniało możność przyswojenia sobie wysokiej już wówczas kultury chrześcijańskiej i czynnego uczestniczenia w jej dalszym postępie. A przyjęcie tego chrztu w zachodnim Kościele rzymskim na zawsze związało Polskę z łacińskim Zachodem, przy-czem położenie na jego najdalszych północno-wschodnich kresach odrazu otwierało przed nią własne zadania misyjne, równoznaczne z ekspansją kulturalną.

Pod względem politycznym szybko przeprowadzona chrystjanizacja Polski ustrzegła ją przed losem innych plemion słowiańskich, na zachód od niej zamieszkałych, których zawiązki organizacji państwowej zniweczył podbój niemiecki, dokonany pod hasłem wytępienia pogaństwa. Idąc za przykładem wcześniej nawróconych Czech, skąd Mieszko wziął swą żonę Dąbrówkę, Polska już pod koniec jego rządów, skuteczniej od tego drugiego ośrodka politycznego zachodniej Słowiańszczyzny, w}’zvskała związek z Rzymem dla ugruntowania swej samodzielności. Wszak tyle dyskutowany dokument, zaczynający się od zagadkowych słów Dagome iudex, jest w każdym razie, mimo licznych kwestyj spornych w jego interpretacji, oddaniem Polski, w formie darowizny, pod opiekę Stolicy Apostolskiej, tej drugiej, a właściwie głównej potęgi uniwersalnej świata chrześcijańskiego, która rychło miała stanąć do walki z cesarstwem. A mimo wątpliwości, jakie nastręcza oznaczenie granic państwa „gnieźnieńskiego" w tym dokumencie, znanym tylko z późniejszego regestu jedno stwierdza on stanowczo, że mianowicie sięgało ono do wybrzeży Bałtyku.

7. Polska a Niemcy. Najnowsze badania wykazały, że tam właśnie, na Pomorzu, rozpoczęły się starcia M eszka z Niemcami. Aczkolwiek staczał on tam również walki z Duńczykami, w związku z powstaniem placówki wikingów skandynawskich u ujścia Odry, w Jomsborgu, trwałe, powszechno-dziejowe znaczenie miał tylko konflikt polsko-niemiecki, który występuje w źródłach po raz pierwszy w 963. Data ta, najdawniejsza pewna data historyczna dziejów Polski, wyprzedza więc nieco chrystjanizację

Polski, lecz dopiero w zestawieniu z tą ostatnią oświetla podstawy niemieckiej polityki nietylko Mieszka, ale wogóle Piastów. Wszak jedną tylko stroną tego zagadnienia, które na długo pozostanie naczelnem w naszej polityce zagranicznej, były spory graniczne, staczane zresztą narazie tylko z mar-chjami wschodniemi cesarstwa, i to z nienajgorszym wynikiem. Ważniejszą była właściwie sprawa stosunku prawnopaństwo-wego Polski do Niemiec, obrona przed pretensjami cesarzy do zwierzchnictwa nad nią. Za czasów Mieszka I, ta obrona samodzielności młodego, dużo słabszego państwa wymagała niepospolitej zręczności dyplomatycznej, której też książę polski dał liczne dowody, wyzyskując zarówno spory wewnętrzne w Niemczech, jak też powikłania czeskie i połabskie. Mimo to musiał pójść na chwilowe przynajmniej ustępstwa, które jednak co do szczegółów są jeszcze sporne w nauce. Pewnem się wydaje, że trybut zgodził się płacić tylko z niewielkiej granicznej części swych dzierżaw, aż po Wartę, i że zależność od cesarstwa, jaką musiał uznawać, ograniczała się do najluźniejszej formy. To też pozostawił następcom swoim program walki, nietylko o granice zachodnie z Pomorzem włącznie, ale też przeciwko stałym pretensjom niemieckim do zhołdowania Polski. Że się one nigdy nie zrealizowały na czas dłuższy, że Polska, w przeciwieństwie do Czech, a na-równi z Węgrami, pozostała ostatecznie poza obrębem Rzeszy, to przygotował już pierwszy z Piastów. A stale już wówczas niebezpieczeństwo od strony Niemiec nie prze szkodziło mu w utwierdzeniu, a nawet rozszerzeniu granicy od strony czeskiej: zdaje się bowiem, że on to już na trwałe zespolił z ziemią Polan Kraków, związał z nią cały Śląsk, a chwilowo zajął nawet Morawy.

8. Sprawa wschodnia w dziejach Polski. Aczkolwiek w ten sposób polityka polska zdawała się zrazu głównie zwrócona ku Za chodowi, również już za Mieszka I pojawia się na jej widnokręgu sprawa wschodnia. Pamiętna data 981 rozpoczyna odwieczny spór polsko-ruski o ziemię czerwieńską, odebraną wówczas „Lachom" przez Włodzimierza Kijowskiego. I ten także spór miał głębsze znaczenie aniżeli zwykła walka o ustalenie granicy dwóch państw tworzących się w bliskiem sąsiedztwie. Wszak już w 988 również i państwo kijowskie, łączące