Magazyn6T401

526

POLSKA

dzę państwową, wreszcie jest czynnikiem nadrzędnym w państwie, harmonizującym działania naczelnych organów państwowych, pozostających pod jego zwierzchnictwem oraz rozstrzygającym konflikty między niemi. Zgodnie z takiem ujęciem urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej konstytucja wyróżnia z pośród jego praw t. zw. „prerogatywy" lub „uprawnienia osobiste". Akty, wypływające z tych prerogatyw, nie wymagają, jak inne, kontrasygnaty prezesa rady ministrów i właściwego ministra.

Prerogatywy są wyliczone, a należy do nich: a) wskazywanie jednego z kandydatów na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej;

b)    wyznaczenie na czas wojny ewentualnego następcy Prezydenta Rzeczypospolitej;

c)    mianowanie i odwoływanie prezesa rady ministrów, pierwszego prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Najwyższej Izby Kontroli; d) mianowanie i zwalnianie Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych; e) powoływanie sędziów Try bunału Stanu; f) powoływanie */* senatorów; g) mianowanie i zwalnianie szefa i urzędników kancelarji cywilnej; h) roz wiązywanie sejmu i senatu; i) oddawanie członków rządu pod sąd Trybunału Stanu, wreszcie j) stosowanie prawa łaski.

Prezydent Rzeczypospolitej nie jest odpowiedzialny za swe akty. Pod zwierzchnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej pozostaje sześć „Organów Państwa". Są to mianowicie: i) Rząd. 2) Sejm. 3) Senat. 4) Siły Zbrojne. 5) Sądy. 6) Kontrola Państwowa.

Zakres działania rządu jest pojęty, jako zasadniczy w stosunku do innych „Organów Państwa", gdyż konstytucja stanowi, iż rząd kieruje sprawami państwa, nieza-strzeżonemi innym Organom Państwa. W miejsce zaś czysto mechanicznego podziału władz wprowadziła konstytucja raczej system wzajemnego zahaczania się

0    siebie poszczególnych z owych sześciu Organów Państwa, o czem zresztą właściwie myślał już Montesąuieu.

Odpowiedzialność prezesa rady ministrów

1    ministrów zna konstytucja trojaką, a to: 1) polityczną przed Prezydentem Rzeczypospolitej, 2) parlamentarną przed legislatywą i 3) konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Należy jednak zaznaczyć, że także w zakresie dwu ostatnio wymienionych ro

dzajów odpowiedzialności uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej są duże.

Zakres działania sejmu jest określony pozytywnie i negatywnie. Mianowicie 1) należą do sejmu: a) sprawowanie funkcyj ustawodawczych; b) kontrola rządu; c) ustalanie budżetu; d) nakładanie ciężarów na obywateli. 2) Natomiast nie należą do sejmu funkcje rządzenia państwem.

Senat rozpatruje budżet i projekty ustaw, uchwalone przez sejm oraz współdziała w rozstrzyganiu o votum nieufności dla rządu, o ustawach w następstwie veta Prezydenta Rzeczypospolitej, o zmianie konstytucji, o uchyleniu stanu wyjątkowego i przy wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej, wreszcie uczestniczy w wykonywaniu kontroli nad długami państwa.

Według konstytucji oraz ordynacyj wyborczych z 1935 sejm (208 posłów) wychodzi z powszechnych wyborów, senat zaś (96 senatorów) jest w */a wybierany, a w ‘/^s powoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej. Kadencja trwa 5 lat. Prawo wybierania do sejmu ma każdy obywatel, korzystający w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, który przed dniem zarządzenia wyborów ukończył lat 24, a prawo wybieralności — każdy wyborca, jeżeli skończył lat 30 (w obu wypadkach bez różnicy płci). Ordynacja wyborcza do senatu określa ka-tegorje osób, mających czynne (wiek 30 lat) i bierne (wiek 40 lat) prawo wyborcze z tytułu zasługi, wykształcenia i zaufania obywateli.

Nietykalność poselska i senatorska obejmuje tylko takie rękojmie, jakich wymaga uczestnictwo w pracach Izby. Zasadniczo poseł i senator odpowiada przed swoją Izbą, względnie przed sądami powszechnemi, jednak za wystąpienia, sprzeczne z obowiązkiem wierności wobec Państwa Polskiego, albo zawierające znamiona przestępstwa, ściganego z urzędu, może być uchwałą Izby, albo na żądanie marszałka lub ministra sprawiedliwości oddany pod sąd Trybunału Stanu i wyrokiem jego pozbawiony mandatu.

Sposoby obsadzenia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej zna konstytucja dwa, a to zwyczajny i nadzwyczajny: 1) Zwyczajny ma dwie ewentualności: a) Jednego kandydata wybiera Zgromadzenie Elektorów, złożone z marszałków obu Izb Ustawodaw-