page0014

o

Summa teologiczna

rzecz różni się w naszym sposobie pojmowania; o ile bowiem nasz rozum rozważa tę rzecz jako nieokreśloną, otrzymuje się w istotach niematerjalnych pojęcie rodzaju; o ile zaś rozważa ją jako określoną, otrzymuje się w nich pojęcie różnicy.

Odpowiedź na drugi zarzut To rozumowanie jest podane w księdze Źródła żywota. I byłoby koniecznie słuszne, gdyby takim samym był sposób, w który przyjmuje rozum i w który przyjmuje materja. Lecz jest jasnetr, że to jest fałszywe. Materja bowiem przyjmuje formę, by według niej mogła być ustanowioną w jakimś rodzaju, czyto powietrza, czy ognia, czy czegokolwiek innego. Rozum zaś formy tak nie przyjmuje; inaczej słusznem byłoby zdanie Empedoklesa, który przyjmował, że ziemię poznajemy przez z^;emię, a ogień przez ogień. Lecz forma poznawcza jest w rozumie według samej natury formy, tak bowiem poznaje ją umysł. Stąd także przyjmowanie nie jest przyjmowaniem materji, lecz jest przyjmowaniem substancji niematerjalnej.

Odpowiedź na trzeci zarzut. Chociaż, w aniele niema złożenia formy i materji, jest w nim jednak czyn i tnożność. To zaś można okazać z rozważania rzeczy materjalnych, w których znajdujemy podwójne złożenie. Pierwsze mianowicie formy i materji, z których składa się jakaś natura. Natura zaś ^ak złożona nie jest swoim bytem, lecz byt jest jej czynem. Stąd sama natura przyrównuje się do swego bytu jak możność do czynu. Gdy się więc usunie materję i przyjmie, że sama forma istnieje oddzielnie nie w materji, pozostaje jeszcze przyrównanie formy do samego bytu, jak możności do czynu. 1 tak należy rozumieć złożenie u aniołów. I to jest właśnie co mówią niektórzy, że anioł jest złożony z tego przez co jest i z tego czem jest, czyli z bytu i czem jest, jak mówi Boecjusz (De Hebdomad.); to bowiem czem jest jest samą formą bytującą substancjalnie, sam zaś byt jest to przez co substancja istnieje, jak bieganie jest tern, przez co biegający biega. Lecz w Bogu nie jest czem innem byt i to czem jest, jak powyżej wykazano (R. III, par. 4). Stąd jedynie Bóg jest czystym czynem.

Odpowiedź na czwarty zarzut. Każde stworzenie jest skończone wprost, o ile jego byt nie jest absolutnym, bytującym substancjalnie, lecz jest ograniczony do jakiejś natury, która go przyjmuje. Lecz nic nie przeszkadza, by jakieś stworzenie

http://rcin.org.pl