page0120

110

dzimy niejako to, czego zmysły nasze postrzegać nie mogą, bo jest to za daleko od nas, bo jest przeszkoda jakaś między nami a przedmiotem, bo chodzi o zdarzenie ubiegłe lub takie, które jeszcze nie miało miejsca.

Że rozumowanie może się omylić, zgoda; ale czyż możemy twierdzić, że myli się zawsze? Czy posuniemy się aż do zapewnienia, że jest to nieprawny sposób poznania? Teza idealistyczna jeśli jest konsekwentną musi dojść do tej ostatecznej konkluzyi: bo wynik rozumowania zawiera, jeśli ma sens, pewne twierdzenia o porządku rzeczy, które nie są postrzeżeniem, gdyż mają one właśnie na celu zapełnić luki naszych postrzegań. Skoro nie są postrzeżeniem, trzeba je będzie odrzucić, jeśli się jest idealistą. Idealista będzie się więc ściśle trzymał chwilowego postrzegania, a to jest rzeczą tak małą, jeśli się je pozbawi wzbogacających je przypuszczeń, że świat do takiego postrzegania ograniczony, byłby już tylko szkieletem świata, niemożliwą by już była i nauka i poznanie. Lecz któż godziłby się na to i zasklepiał się tak w postrzeganiu?

Przypuszczam że zrobią nam tu następujący zarzut: w hypotezie niestałego istnienia rzeczy, rozumowanie może dalej pełnić swą służbę, pod warunkiem by zawsze przypuścić można możliwą interwencyę postrzegania. I tak np. zauważyłem dziś rano zeszedłszy do ogrodu, że beczka próżna wczoraj, pełna jest wody, i wnioskuję: »padał deszcz w nocy*. Aby być konsekwentnym w ide-

http://rcin.org.pl