98 Summa teologiczna
A to widać w człowieku i co do umysłu i co do woli. Umysł bowiem poznaje zasady z natury; i to poznanie powoduje w człowieku poznanie wniosków, których człowiek nie poznaje z natury, lecz przez wynajdywanie, lub naukę. — Podobnie w woli cel sprawia to, co w umyśle zasada, jak powiedziano w II Physic. Stąd wola z natury dąży do swego ostatecznego celu, 1 ażdy człowiek bowiem z natury pragnie szczęścia. I ta naturalna wola powoduje wszystkie inne wole, skoro czegokolwiek chce, chce tego dla celu. Miłość więc dobra, którego człowiek chce z natury jako celu, jest miłością naturalną; miłość zaś od niej pochodząca, która jest małością dobra, kochanego dla celu, jest miłością z wyboru.
To jednak inny ma stosunek do umysłu, a inny do woli. Ponieważ, jak powyżej powiedziano (R. LIX, par. 2), poznanie umysłu powstaje, o ile rzeczy poznane są w poznającym. Z nie doskonałości zaś natury zmysłowej w człowieku pochodzi to, że umysł jego nie odrazu posiada z natury wszystkie rzeczy poznawalne, lecz tylko niektóre, poruszające go w pewien sposób do drugich. — Lecz przeciwnie, czyn władzy pożądawczej idzie za skłonnością człowieka do rzeczy. Niektóre zaś z tych rzeczy są dobre same przez się i dlatego same przez się pożądalne. Niektóre zaś uważa się za dobre z powodu przyporządkowania do czegoś innego, i są one pożądalne z powodu czegoś innego. Stąd nie jest to niedoskonałością pożądającego, że pożąda czegoś z natury jako celu, a czegoś z wyboru jako skierowanego do celu. — Ponieważ więc umysłowa natura w aniołach jest doskonała, znajdujemy w nich tylko poznanie naturalne a nie wy-rozumowane, lecz znachodzi się w nich miłość i naturalna i z wyboru.
To zaś powiedziano, pomijając te rzeczy, które są ponad naturą, natura ich bowiem nie jest wystarczającym początkiem. O tern zaś mówić się będzie poniżej.
Odpowiedź na pierwszy zarzut. Nie każda miłość z wyboru jest miłością rozumową, o ile miłość rozumowa przeciwstawia się umysłowej. To bowiem nazywa się miłością rozumową, co idzie za poznaniem rozumującem; niekażdy zaś wybór idzie za rozstrząsaniem rozumowem, jak powyżej wykazano