page0168

- 154 —

W wieku dziecięcym więcej przeważa wola zmysłowa, wiek chłopięcy i poczynający się wiek młodzieńczy jest czasem fermentacyi i walki między zmysłową i duchową wolą; potem następuje czas ustalania się, z którego powinien wytworzyć się charakter jako złoty owoc. Dziecko bierze w karby z jednej strony natura, z drugiej zaś strony wola rodziców i ono musi się im poddać, chociaż nawet nie poznaje i nie pojmuje powodów; przyzwyczajenie wysuwa się na pierwszy plan. Chłopak otrzymuje nakazy i zakazy, pouczenia, napomnienia, przestrogi; powinien się do nich zastosować i powinien się przyzwyczaić, ażeby w całem swojem postępowaniu kierował się sumieniem. Młodzieniec wznosi się na stopień moralnej wolności, czyniąc dobrze z własnego popędu, z wewnętrznego przeświadczenia poddaje się pod normę sumienia.

Ponieważ człowiek jest zmysłowo-duchową istotą, przeto już na pierwszym stopniu okazuje się duchowy wpływ, jak znowu zmysłowy wpływ^r i na drugim stopniu w pewnej mierze się okazuje; także charakter tkwi w naturalnem życiu człowieka, w tegoż usposobieniu i temperamencie i przez to właśnie otrzymuje swoją naturalną świeżość i indywidualną cechę. Te momenty powinien wychowawca na wszystkich stopniach należycie uwzględniać,

I. Stopień zmysłowej woli.

Zmysłowa wola objawia się w zakresie popędów, żądz, skłonności i namiętności. Te wywierają tak znaczny wpływ na całe cielesne i duchowe życie człowieka, że zasługują na całkowitą uwagę wychowawcy. Jeżeli nie mają tamować wzniesienia się woli do moralnej siły charakteru, lecz je popierać, to muszą być rychło wczas oddane pod karność ducha i stać się posłusznemi rozkazowi rozsądku.

1. Wychowawcze postępowanie z popędami.

Przez popęd rozumiemy w każdej organicznej istocie wewnątrz znajdującą się siłę do zachowania się, rozwoju i udoskonalenia. Popędy są przez uczucia spowodowanemi mimowolnemi dążnościami duszy do tego, co odpowiada bytowi

http://rcin.org.pl