page0186

184

PLATON.

patrywał się rzeczom ludzkim i pragnął gorąco zwycięstwa swoich zasad. Był może czasem utopistą (który reformator nim nie był), ale utopiści więcćj od innych ludzi pracują nad urzeczywistnianiem swoich idei. Zresztą nie wszystko, co nam się utopią być wydaje, Grecy za taką uważali. To pewna, ze Platon, choć nie mieszał się do spraw ateńskich, chętnie wywierał wpływ polityczny za granica i nigdy nie wstrzymywał uczniów od akcyi, ile razy ta przedsta wiała dostateczną rękojmię powodzenia. Często wprawdzie dowodzi, że filozof powinien wycofać się zupełnie z życia publicznego, nic należeć do niczego, przebywać w własnćj ojczyźnie, jak cudzoziemiec, zajęty tylko rozpamiętywaniem tajemnic przyrody¹), a nawet tak daleko posuwa się w swojćj niechęci do bezrządu demokratycznego, jaki podówczas w niejednem mieście panował, że chciałby filozofa skazać na zupełne, samolubne odosobnienie. Posłuchajmy tych słów przykrych, oburzających bezlitośną twardością swoją:

»Kto należy do tćj małćj liczby i skosztował, jak słodką 1 błogą rzeczą jest filozofia, a poznał dostatecznie szaleństwo tłumu i przekonał się, że nikt prawie nic rozsądnego w polityce nie robi, i nabrał przeświadczenie, że niema żadnego sprzymierzeńca, z któ rymby mógł bezpiecznie pospieszyć na pomoc sprawiedliwości, lecz

') Theaet. p. 173 d: »Mówmy zatem, skoro i tobie tak się zdaje, o tych, co przodują w studyach filozoficznych, bo me warto wspominać o tych, którzy licho w nich pracują. Otóż tamci od młodości najprzód nie znają nawet drogi na rynek, ani wie <lzą, gdzie trybunał lub gmach radny, lub którekolwiek inne miejsce jest schadzek obywatelskich; ani praw lub wyroków, czy ustnie ogłaszanych, czy pisanych nie widzą ani nie słyszą. Potem agitacye wyborcze klubów i zebrania i kolacye i hulanki z fletnist-kami nawet we śnie na myśl im nie przychodzą. Czy zaś kto w mieście jest dobrze urodzony albo też niskiego pochodzenia, lub jaka na kim plama cięży po mieczu lub po kąclzieli, tak mało to im wiadomo, że przychodziłoby im łatwićj powiedzieć, ile jest garnców wody w morzu A nawet tego nie wiedzą, że na tern się nie znają, bo nie dla chełpliwości jakićjś stronią od tych rzeczy, lecz dlatego, że każdy z nich ciałem tylkp rzeczywiście w mieście obecny jest i przebywa, ale duch jego wsz.ystko to za drobnostkę, nawet za nic nie poczytuje i w pogardzie ma i wedle słów Pindara odlatując, ju' to głębiny ziemi już to jej powierzchnią mierzy, albo też w górze niebo i gwiazdy bada i wszelkim sposobem całą istotę każdego z ogólnych bytów rozbiera, nigdy zaś nie zniża się do zadnćj w pobliżu leżącćj rzeczy.* W podobnym tonie rozprawia Platon jeszcze przez kilka stron, a jeżeli dodamy inne ustępy w Po lit. p. 298 a; Resp. VI. p. 488 a; Gorg. p. 515 c, sq. i t. p. otrzymamy obraz tak pouurego pessymizmu politycznego, że gdyby uczeń filozofii brał go na seryo, musiałby zrobić się auachoretą w jakićj puszczy lub w jakiej wieży samotnćj, jak Timon mizantrop, który podobno gdzieś w pobliżu Akademii miał swoją norę.

http://rcin.org.pl