page0201

Wrońskiego życie i prace. 191

czywistość, ponieważ ma służyć za podstawę rzeczywistości wszechświata; 2) największą pewność, ponieważ jest podstawą wszelkiej wiedzy; 3) największą trwałość, ponieważ jest podstawą wszelkiego bytu; 4) prawdę nieskończoną, ponieważ prawda istnieje tylko przezeń; 5) dobro nieskończone, ponieważ dobro istnieje tylko przezeń; 6) konieczność powszechną, ponieważ powinien obejmować wszystko; 7) istotę (treść) własną, ponieważ powinien ustanowić godność moralną; 8) największą wartość subjektywną, ponieważ powinien ustanowić nasze ja i myśl; 9) największą wartość objektywną, ponieważ winien ustanowić nasze nie-ja lub wszystkie rzeczy; 10) harmonią zupełną we własnej różności , ponieważ powinien ustanowić wszelki istniejący porządek i każdy objaw piękna; 11) doskonałą tożsamość swych części składowych, ponieważ powinien wytworzyć ową ścisłą tożsamość w układzie wszechświata; 12) maximum samodzielności i bezwładność, ponieważ jest źródłem wszelkiego tworzenia; 13) tworzenie własne wieczne, ponieważ nosi w sobie samym warunek swojego istnienia.

Ostrzega Wroński, że nie przedstawia tu prostej idei religijnej Boga, lecz zasadę czysto-racyonalną, t. j. absolut jako przedmiot poznania. Ten to absolut był istotnym celem prawdziwych badań filozoficznych. Istnieją dwie drogi dochodzenia: jedna wsteczna, która od rzeczy przechodzi do zasad i coraz bardziej zbliża się do zasady bezwarunkowej; druga, która wprost wychodzi z absolutu i wysnuwa z niego całe tworzenie. Kant, Reinhold, Jacobi, Ficbte, a wcześniej jeszcze Spinoza, dalej Bardili, Bouterwerk, Hegel i Krause, nakoniec Schel-ling wznieśli się do pojęcia absolutu. Schelling nawet wyraził jednę z cech absolutu, polegającą objektywnie na tożsamości pierwotnej pomiędzy bytem i wiedzą, subjektywnie zaś na rozumie. Lecz zasada Schellinga nie wypełnia jeszcze istoty absolutu. Tożsamość pierwotna wiedzy i bytu jest tylko realnością, uważaną w najwyższej abstrak-cyi; nie stanowi ona istoty samej absolutu, ponieważ nie rozumiemy jeszcze, dla czego realność, jako taka, może istnieć sama przez się. Rozum zaś, wzięty w najwyższej abstrakcyi, jest zdolnością odkrycia absolutu lub wiedzą bezwzględną; samej jednak istoty absolutu nie stanowi, jakkolwiek w ścisłym pozostaje z nią związku⁵). Dopiero filozofia bezwzględna odkryła istotę samego absolutu, bo wskazała nie tylko drogę, jaką do niego wznosimy się, lecz także i drogę, prowadzącą od niego do wszystkich systemów wiedzy i bytu. Jako przykłady zastosowania podaje tu Wroński „Prototyp tworzenia wszechświata“, t. j. tworzenie własne Boga, tworzenie rzeczywistości i wiele innych tablic, o których już wyżej mówiono. Zanotujemy, co mówi o „prawie tworzenia co obok uwag, uczynionych wyżej, może posłużyć do lepszego

http://rcin.org.pl