page0206

196

S. DIĆKSTfitM.

Wroński podaje tablicę tej genezy systemu dynamicznego. Elementami jej są: element zasadniczy lub neutralny — działanie ekonomiczne człowieka, to jest praca; elementy pierwszorzędne — praca wydana i praca zyskana; elementy pochodne — siły ekonomiczne wytwórcze (produkcyjne), siły ekonomiczne przetwórcze (reprodukcyjne), zasób spożywny (fonds de consommation), który się składa z sił wytwórczych i z „zysku społecznego" (benefice social), wreszcie „zasób wydatkowy" (fonds de dćpenses), składający się z zasobu przywracającego siły wytwórcze (fonds de restauration des forces productives) i z zasobu pomocy społecznej (fonds d’aisance sociale). W części systematycznej wprowadza Wroński następujące cztery elementy :    1) „skuteczność ekonomiczną^u

(efficacitó ćconomique), którą daje podział pracy i zastosowanie machin; 2) „kumulacyą ekonomiczną", którą daje oszczędność pracy przez zmniejszenie zasobu pomocy; 3) „bogactwo społeczne", które ma być „współdziałaniem celowem", wypływem harmonii poprzednich dwóch elementów; wreszcie 4) ilość produkcyi ekonomicznej społeczeństwa, która ma być tożsamością zestawienia systematycznego dwóch elementów różnych: wytwórczych i przetwórczych.

Wroński nie ogranicza się jedynie na tablicy architektonicznej, lecz podaje także dedukcyą matematyczną praw ekonomii. I ta deduk-cya ma postać całkowitego systemu, ułożonego według „prawa tworzenia". Elementem zasadniczym w niej jest wytwórczość ekonomiczna, którą określa jako stosunek sił przetwórczych R do sił wytwórczych P. Elementem drugim jest zysk społeczny P, który określa jako różnicę R—P. Trzecim jest „potęga społeczna" (puissance sociale) określona za pomocą wzoru P^l = R. Przy pomocy tych elementów, uważanych za dane, ekonomia społeczna powinna oznaczyć wartość pozostałych elementów, a mianowicie: „rozdziału ekonomicznego" #, „przyrostu ekonomicznego" a, „konkurencyi ekonomicznej" (3, „powrotu (retour), t. j. peryodyczności zysku socyalnego" r, „dyskonta" e, „fortuny ekonomicznej" ^<ł>. Przy pomocy tych pojęć i wzorów wyprowadza Wroński wnioski o rozdziale zysku pracy społecznej pomiędzy rozmaite klasy społeczne, co stanowi, według niego, zasadę kwestyi socyalnej. Wnioski te rozważa przy założeniu potrójnem: 1) zasady prawodawczej wszechwładztwa ludu, 2) zasady prawodawczej wyłącznego prawa boskiego, 3) zasady prawodawczej utożsamienia wszechwładztwa ludowego z powagą prawa boskiego. Otóż tylko ta ostatnia zasada, przy pomocy dedukcyi matematycznej, rozwiązuje, zdaniem Wrońskiego, zasadnicze zagadnienia polityki ekonomiczno-socyalnej ^s).

Wspomnieliśmy w rozdziale IV o stosunku Wrońskiego do księcia Adama Czartoryskiego. Dawniejsza z przed laty przeszło trzydziestu

http://rcin.org.pl