page0026

22

nomowie niektórzy co do gwiazd jaśniejszych w konstelacyi Oryona; gwiazdy jaśniejsze w wielkim Niedźwiedziu są 22 000 razy jaśniejsze, światło Arktura przewyższa 60000 razy światło naszego słońca; jednak te dane są bardzo niepewne.

§ 2. Czy istnieje wszechświat, czy liczne światy niezawisłe?

Ani księgi Boże natchnione, ani nauka nie dają nam na powyższe pytania odpowiedzi całkiem pewnej. Pismo św. to tylko powiada, że wszystko, co jest, niebo i ziemia, Bogu zawdzięcza swój początek; ale nie było i nie jest celem Pisma św., iżby było podręcznikiem do nauk przyrodniczych. Nauka zaś nie posiada środka do zgłębienia przestrzeni bezmiernej, wśród której wirują ciała niebieskie, ręką wszechpotężną w ruch wprawione; im więcej udoskonalane bywają środki, wspomagające wzrok nasz słaby, tern większe otwierają się przed nami przestrzenie, a któryż astronom ośmieliłby się twierdzić, iż wzrok jego dotarł do kresów przestrzeni nawet w tym razie, gdybyśmy mieli na usługi nauki przeszło 80 calowe refra-ktory ?

Wszelako nauka i co do pytania wyżej postawionego daje wskazówki, na których podstawie możemy urobić sąd nasz dość prawdopodobny.

Przedewszystkiem musimy sobie zdać sprawę ze stosunku ziemi do słońca, bo jego prawidłowe ukazywanie się i znikanie z horyzontu jakoteż będące w związku z tym faktem następstwo dnia po nocy odrazu, nawet na umyśle człowieka niewykształconego, robi wrażenie, że słońce i ziemia, a także wiele regularnie wschodzących i zachodzących gwiazd, stanowią pewną całość zamkniętą.

Dużo jednak upłynęło czasów, nim astronomowie pot rai iii ustalić dokładnie, jaki jest stosunek ziemi do słońca. Pytagoras (V w. przed Chr.) miał być pierwszym z lilozofów greckich, który orzekł, iż ziemia jest punktem środkowym świata. Około ziemi, tak on nauczał, krążą w pewnych odstępach stałych naprzód księżyc, potem słońce, i kilka planet wówczas znanych, a wreszcie gwiazdy. Filolaos, uczeń i kontynuator systemu py-tagorejskiego, umieścił w środku świata ogień, na około którego obracają się ciała niebieskie. Najdalej są gwiazdy stałe,

http://rcin.org.pl