page0247

Wrońskiego życiu i prace.

nauk ścisłych, w rozpowszechnianiu dzieł Wrońskiego, widział główne swe zadanie Rękopisy Wrońskiego przechowywał u siebie w poszanowaniu najwyższem, rozsyłając różnym osobom odpisy; prostował wiadomości zazwyczaj błędne o Wrońskim, u obcych i wśród swoich krążące; ogłaszał własnym nakładem lub staraniem nieznane dotąd prace rękopiśmienne Wrońskiego lub innych studya o nim. Zbierał skrzętnie wszystkie wiadomości, odnoszące się do osoby Wrońskiego; innym służył zawsze słowami gorącej zachęty i współdziałaniem. Niechaj i piszącemu te słowa wolno będzie zaznaczyć głęboką wdzięczność dla pamięci Niedźwieckiego za pobudzenie do studyów nad Wrońskim i za ciągłą troskliwą zachętę do pracy.

Należy się jeszcze słówko o charakterze pełnym słodyczy i poświęcenia. Groszem, chlebem, odzieniem, nauką, słowem wszystkiem, co posiadał, dzielił się z innymi*). Przytulał do siebie wszystkich potrzebujących pomocy; sam często, w podeszłym już będąc wieku, sypiał na ziemi, innym łóżka swego odstępując. Uczył młodych ludzi języków, buchalteryi, kaligrafii—Niedźwiecki miał pismo piękne i czytelne i posiadał metodę własną uczenia kaligrafii,— aby im ułatwić środki do życia. Z ciepłem uczuciem miłości dla wszystkiego co wzniosłe, z pogardą dla zła i fałszu, miał wyrozumienie dla błędów ludzkich; szanował przekonania obce i nie występował namiętnie przeciwko krytykom systemu Wrońskiego, jeżeli pisane były w dobrej wierze i w poszanowaniu dla prawdy.

²) Wroński nazywa metafizyką nauki to, co wynika bezpośrednio z jej „prawa najwyższego¹* i stanowi jej prawodawstwo; metodologią — to, co wynika z zagadnienia „powszechnego¹*, a więc zastosowanie wiedzy do zagadnień, danych bezpośrednio w systemie realności, stanowiących przedmiot nauki; architektonikę wreszcie stanowi układ genetyczny części składowych umiejętności, ustanowiony na podstawie „prawa tworzenia**.

Przytoczymy tu wyjątek, w którym streszcza się pogląd Wrońskiego na filozofię Kanta. Filozofię tę charakteryzuje określenie takie: „La philosophie est la science des conditions ou des formes sous lesquelles s’exerce l'a c te du savoir“. Do tego dodaje Wroński słowa: „C’est lk, quoique bien faiblement, le premier rayon de la vórite. En etfet, les conditions ou plutót les formes sous lesquelles s’exerce 1’acte du savoir, ne sont óvidemment autre chose qu’une representation, par le moyen de 1’etre de l’a c t i v i t e propre du s a v o i r, c’est a dire, de l’authothótique du monde, et de cette maniere, aucun mortel, avant Kant, ne s’etait approche de si prćs du veritable objet de la philosophie. Mais, malheureusement, ce n’est encoro qu’une hypothese: 1’erreur de    Kant consiste    en    ce que, comme ses predócesseurs, il considere toujours

le savoir a    l’i n s t a    r de    l’e    tre, en lui supposant des conditions ou des formes qui

font móconnaitre son caractere sublime de spontaneitó ou d’inconditionna-1 i t e. Quoi qu’il en soit, de cette hypothćse erronee de Kant les resultats de sa philosophie, garantis par le caractere de la neeessite sont vrais en grandę partie, du moins dans la region inferieure de l’univers, dans celle des choses, ou ce caractere de neeessite est applicable. Ainsi, cet homme illustre a la gloire d’avoir le premier, sinon fonde, du moins provoque la vraie philosophie. Nous lui rendons cette justice, en de-clarant de    plus que    nous    ignorons, si, sans etre guide par ce premier rayoń, nous

aurions pu    penetrer    dans    le    sanctuaire de la verite et fonder detinitivement 1’ćdifice

de la philosophie, que nous arrangons dans cette Propedeutique“.

W notach czytamy, że przewrót filozoficzny, dokonany przez Kanta, polega na trzech punktach: 1) odkrycie cechy konieczności subjektywnej rezultatów

*) Z listu prywatnego hr. W?. Zamoyskiego syna

http://rcin.org.pl