page0344

336

Serwet — Serwici

Ludwik Helzer ścięty r. 1429 w Bazylei. Serwet w młodości chwycił się tej herezyi, a lękając się hyc odkrytym, opuścił ojczyznę, chroniąc się od inkwizycji hiszpańskiej. Zamiłowanie rozpraw teologicznych zwabiło go r. 1530 do Bazylei, gdzie zabrał znajomość z Oecolampadiusem. Wykładał przed nim swoje mniemania o Trójcy. Odrzucał naukę chrześcijańską o trzech osobach boskich, wyznawaną przez wszystkie Kościoły, i zaprzeczał narodzenie przedwieczne Syna Bożego. Roku 1531 Serwet wydał w Haguenau, księgę przeciw Trójcy, pod napisem de TrinitMis eroribus libr i septem. Księga ta nie odznacza się ani jasnością, ani logiką; ale pisana ze znajomością dość znaczną Pisma świętego i Ojców Kościoła. Jako przeciwna bóstw^ru Jezusa Chrystusa była zakazana dekretem cesarskim r. 1532, a Bucer ze Strasburga twierdził w kazaniu, że Serwet zasługuje na śmierć najhaniebniejszą. W Strasburgu Serwet wyzwał Bucera i Capitona na rozprawę publiczną. Bucer przerażony jego blu-źnierstwami o Trójcy mówił: „iż nie będzie dysputow^rał z djabłem, który przybrał postać człowieka, i któremu kat wydrzeć powinien wnętrzności”. W roku 1532, Serwet jadąc do Francyi wydrukował księgę: Dialogusde Triniłałe, libri duo: nie odw^rołuje swych zdań przeciwnych Trójcy, ale tłomaczy sic ze stylu niepoprawnego i licznych omyłek druku; na swych nieprzyjaciół uderza z największą goryczą. W r. 1535, pełniąc obowiązki korrektora drukarni w Lyonie, wydał r. 1535 geografiję Ptolemeusa, którą później Kalwin zaskarżał Serweta, że zbijał twierdzenia biblijne o żyzności ziemi obiecanej, mówiąc, żejest to kraj nieurodzajny i dziki. Wtedy zajmował sic głównem swojem dziełem Christi-nismi restitutio, drukowanem r. 1553 bezimiennie, tylko pod literami M. S. V. w dziele tem znowu występuje przeciw Trójcy. Kalwin dowiedziawszy się kto jest autorem tego dzieła, zaskarżył Senveta do władz w Vienne, które skazały autora zaocznie, gdyż ratował się ucieczką, na spalenie żywcem, tylko spalono jego księgi. Chciał on potem dostać się do Neapolu i zajmować się wyłącznie praktyką lekarską. Ale przejeżdżającego przez Genuę, uwięziono na zaskarżenie Kalwina, z którym miewał on dysputy teologiczne w sądzie, i skazany był na spalenie żywcem. Wyrok ten okrutny wykonano dnia 27 Października 1553 roku. Przywiązany do słupa z księgą o Trójcy na piersiach, w^r koronie siarką napojonej, powolnym ogniem śród najboleśniejszych mąk był spalony. Kalwin przypatrywał się przez okno straszliwiej śmierci nieprzyjaciela, Bucer i Me-lanchthon winszowali mu tej exekucyi, a Kalwin usprawiedliwiał ją w piśmie Fidelis Exposit.i.o errorum Serceti, i twierdził w niem, że wszyscy heretycy karani być powinni śmiercią, a heretykami są wszyscy, którzy nie uznają jego nauki o usprawiedliwieniu. Najnowsze dzieło o nieszczęśliwym Serwecie jest Trechsela: Serce/ und seine Yorgfinger (Heidelb. 1839). Śmierć jego szpetną rzuca plamę na charakter Kalwina. W jednem miejscu księgi Restitutio Serwet szczegółowo opisuje krążenie krwi, zwłaszcza w płucach i sercu. Cuvier przyznaje mu w tem odkryciu wielką zasługę.

Serweta, chusta stołowa, z tegoż gatunku co i obrus stół zaściełający. W dawnej Polsce, oprócz domowego wyrobu serwet i obrusów, u zamożniejszych używano głównie wyroby holenderskie, które sprowadzano morzem przez Gdańsk.    K. Wl W.

Serwici, zakon, który powstał we Florencyi r. 1233, założony przez Bon-figlio Monaidi, na cześć Najświętszej Panny, według reguły ś. Augustyna, zatwierdzony przez papieża Alexandra IV. Filip Benicyjusz rozszerzył go w Niemczech i w Węgrzech. Do zgromadzenia serwitów należał słynny Fra Paolo Sarpi fob). Serwici istnieją dotąd we Włoszech. LTbiór ich jest biały;