scandjvutmp1e401

475

ognistym Heloizom, natchnionym mocniej nad inne ich pici osoby, a zobaczymy że żadna z nich nie była wolna od hysteryj, araoże i mocnego ■wzburzenia temperamentu, nie wyjmując siostry Teresy. Muret okazał wielu przykładami, że one są, według jego wyrażenia, lubieżne. Nie pojmował jednak że to właśnie przez więcej męzką kompleksyą stają się one zdolnemi do rozwinięcia wielkich talentów. Jeżeli panna Srhur-mann, pani Dacier i inne uczone kobiety zdają się tu czynić wyjątek, to dla tego że one były raczej, przy wielkiej pamięci, bardzo uczone kobiety, niż utalentowane autorki. Ale za to jakże kobieta przewyższa mężczyznę czułością serca!

Uważmy jej umysł dziwaczny, osobliwszy, który miga światłem jak błyskawica, jużto żartobliwy, już kapryśny; który albo unosi się i z zapałem improwizuje, jak wino szumiące; albo jest ponury, milczący, ociężały, do najmniejszej myśli niezdolny, a nawet w zupełnej pogrążony nicości. Jest on przedewszystkiem, darem owej niezmiernie wysmukłej, ruchomej i nerwistćj konstytucyi, podległy hysteryj lub hypokondryi, równie w męzkiej jak i żeńskiej płci; ale daleko częściej między kobietami. W rzeczy samej, jej organ macierzyński tak czuły, tak drażliwy zdający się utrzymywać własnem życiem, to rozhukane, nieugłaskane zwierzę, jak go nazywa pewny filozof, w napadach draźliwości, w epokach regularnej słabości, we wstrząśnieniach pożądliwych, w hystery-cznyeli spazmach, którym często podlega, we wszystkich tych okolicznościach, nie tylko wzbudza w ciele nadzwyczajne wzruszenia, ale także spraw ia w mózgu mocne wrażenia, pociąga za sobą dziwactwa, niezwy-nawet w kobietach najsławniejszych literatkach. Nie naruszajmy świętej spokojuości ich grobów; lecz jeżeli sani tylko płomień wielkich namiętności zdolny jest oświecić wielkie dusze, to pewno nie rozpusta, ale powściągliwość rodzi szczytne myśli i bohaterskie uczucia. Najw iększe dzieła rozumu ludzkiego poczęte zostały w epoce największej siły żywotnej; czyli najzupełniejszej męzkiej dojrzałości; biada literałow i, malarzowi, poecie, muzykowi, biada każdemu uczonemu i każdemu artyście, który nadużywa miłosnych ros-knszy! postrada on przez to czułość, główny żywioł swego gienijnszu; zawód talentu , równie jak zawód wojskowy wymaga całego człeka, a prawdziwa chwała samych tylko sił być może owocem. Oli! gdyby wszyscy widzieli jakimto sposobem marnuje się tyle talentów, jak owe kwiaty pozbaw ione uplodniającego pyłku, które wyciekają nie wydaw szy owoców; pew noby więcej szanowano owe nauki moralne, które czystość zalecają, i które ją wkładają jako obowiązek na pewne stany towarzyskie najpow ażniejsze i najgodniejsze! Kapłaństw o początkow o przeznaczone do czuwania nad ludami (skąd pochodzą nazwy presbyter, z daleka widzący, biskup, troskliwie badający i t. d). kierowania niemi, zachowania świętego składu w ysokich nauk i moralności, mieli potrzebę okazania się w oczach ludu więcej niż ludźmi; dla tego to zalecana była bezżenność temu stanowi prawie we w szystkich religijach, a ten jeden przepis był dostatecznym do rozwinięcia większej liczby znakomitych charakterów i wzniosłych umysłów w stanie kapłańskim, niż w innych stanach społeczności. Ten jeden przepis mógłby zapewnić duchów ieństwu panowanie nad umysłami, choćby nawet zdania religijnp, których jest tłumaczem i zachowawcą, nie naznaczały mu pierwszego miejsca. Wyższość zdolności wojskowych pozyskuje się rów nież w strzymywaniem się od miłosnych rozkoszy i niezawisłością'tul kobiet; poznał Hanihal w rozkoszach kupni, że często Wenera zwycięża tych, którzy Marsowi opierać się umieli.

Ponieważ siła płodna źródłem jest mężności, odwagi i gienijnszu, wyniszczenie więc tej siły pozbawia razem tych zdolności, nace wielebyśmy znaleźli dowodów. Ładny o Kernard, jak go nazywał W oltaire, nie bez talentów się był urodził, dow odem jest na (-jego Sztuka kochania; lecz nieszczęściem, ten poeta zanadto używał swej sztuki, tak dalece postradał ducha, iż zapadł w niedołężność do tego stopnia, iż własnych dziel rozpoznać nie mógł. Ileż to Herkulesów , zbyt długo ptzędąc u nóg swej Otulali, nie umieli po tem nosić swćj maczugi ani lwiej skóry'.