20
miejsca nie znajdzie, wszędzie się uCzuje nie na swćm miejscu. W cieniu niedość dla siebie znajduje blasku, a blask słońca za nadto światowe niedostatki jego ludziom wykrywa. 1 tu i tam wszędzie go czeka niesmak i cierpienie.
Taka była . genewskiego filozofa historya.
Gdyby Rousseau zamiast przepisywania na jakich kołach porządek społeczny ma się obracać, mógł był spokojnie, na wzór ojca swego, zegarkowe szlifować kółka (1), potomność i literatura możeby na tem straciły, ule on aniby miłosierdzia niczyjego nie potrzebował, ani wszystkich swych innych doznał boleści. Prawda, iżby mu nie ulano spiżowego posągu; — ale cóż mu teraz po nim, przebywszy życie w niedoli i cierpieniach?
Chateaubnand twierdzi ze to myśl nasza truje szczęście, jakie nam Bóg udziela. „Dusza, mówi, jest swobodną, ala rozum niespokojny!” (?)
Musiał to przeczuć Rousseau, kiedy jakby złym duchem ku naukowćj pchnięty karyerze, otworzył ją sobie, powstając przeciw naukom.
Już oddawna umysł w nim pracował, burzył się i wzdymał, a on się pasując w sobie jeszcze go gnębił, gdy w 1750 r. akademia miasta Dijon podała do konkursu rozwiązanie pytania: „Czy powrót sztuk wyzwolonych i nauk polepszył obyczaje lub im uszkodził?”
Wówczas nie mogąc już dłużćj wytrzymać, porwał Rousseau za pióro, a ostro je przyciąwszy, ze wszystkich stron ranił tę oświatę, te nauki, tych nieprzyjaciół swoich, co m u odebrali spokój i swobodę, a nic mu dać w zamian nie mieli, prócz trochę żółcią zaprawionćj sławy.
W dowodzeniu ile nam oświata jest rzeczą, szkodliwą, jak łatwo dowcipem wszystkie jćj nadużycia usprawiedliwić można, 1
J. J. Rousseau byt synem zegarmistrza. Urodził się w Genewie w 1712 roku umarł we Francyi, w ErmenonviIle u P. Girardin, r. 1778. Zwłoki jego złożone są teraz w Panteonie paryzkim.
O C’est par la pensee que nuus troublons la felicile qae Dieu nous donnę: lamę est paisible, 1’esprit est inquiet.
Chcteaubriund,
Voyage en Amerique, en France et en Italie,