WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH086 I

czaszki z wskaźnikiem szerokości poniżej 80

104 mężczyzn 1282 1122

44 kobiet 1136 992 *).

W tem mamy nie tylko potwierdzenie tego doświadczenia, że mózg niewieści jest w ogóle lekszy, lecz zdaje się ztąd i to wynikać, że u obojga płci czaszki szerokie posiadają, mózg większą wagę mający aniżeli czaszki wązkie. Mózg najlżejszy u mężczyzny 22 lat o czaszce szerokogłowćj ważył 1024 grm., u 34 letniego zaś wązkogłowego 1088 grm., gdy tymczasem u szeroko i wązkogłowych kobiet najmniejsza waga wynosiła 909 i 918 gram. ²).

3. Część czaszki twarzowa.

Na pionowo przeciętej czaszce zdoła niewprawne nawet oko obręb mozgo wój łupiny od twarzowej jej części natychmiast odróżnić. Ta ostatnia zajmuje w porównaniu z pierwszą u człowieka o wiele mniejszą przestrzeń, gdyż ona jest więcej niż o połowę krótszą, niższą i zawsze węższą od tamtćj. Przeciwnie u małp, najwyższego nawet rzędu, przeważa rozrost części twarzowej czaszki, a na wysunięciu się szczęk ku przodowi i wytworzeniu przez to pyska, polega właśnie wyraz zwierzęcy ich głowy. Oddźwięk podobnego upostaciowania twarzy u człowieka nazywamy sko-śnoszczękością (prognatyzmem). Piotr Kam per usiłował pierwszy oznaczyć wielkość tych stosunków ukształtowania za pomocą t. z. kąta twarzowego ³). Pociągnął bowiem linią od zewnętrznego otworu ucha do przegrody nosowej i skrzyżował ją z drugą linią, idącą od środka zębów ściśniętych, aż ku największej wypukłości czoła. Wielkość tym sposobem utworzonego kąta stanowiła dla niego miarę wyższego i szlachetniejszego wyrazu twarzy. Yir-chow zrobił temu słuszny zarzut, że ów kąt musi się powiększyć u starych ludzi, w skutek rozrośnięcia się jam czołowych z jednej

^x) Journal of the anthropological Institut. London 1872. T. I str. 117.

²) Zdaje się że w tych liczbach zachodzić musi w orginale pewna pomyłka, gdyż dane przykłady nie zgadzają się z założeniem, a sprawdzenie błędu jest nie-możebne w tej chwili. P. T.

³) Peter Cam per. Ueber den natiłrlichen Unterschied der Gesichtszuge. Berlin 1792. XV. str. 17, 21, 22.

http://rcin.org.pl