WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH203 I

187

mówił z obawy przed wiekuistemi bogami¹). Powód tej odmowy wzbudza w nas przeczucie, zkąd to pochodzi, że podobną broń znajdujemy obecnie jeszcze tylko między zwrotnikami lub w ich sąsiedztwie, albowiem tam właśnie mają najdziksze ludy swe siedziby, nie-troszczące się jeszcze o gniew bogów przedwiecznych.

Inny jeszcze pocisk, proca, mógł z pewnością tam tylko być wynaleziony, gdzie były kamienie, które nie wszędzie się znajdują. Skoro tylko rzeka Amazonek, albo też który z jej olbrzymich pobocznych strumieni z pomiędzy podgórskich stoków Kordylerów wypłynie, zaczyna toczyć swe fale po płaszczyźnie tak równej jak stół, z nieznacznym prawie spadem, gdzie najmniejszego nie znajdzie kamieniska, gdyż pruchnica pokrywa na grubość całych sążni miałką glinę ²). Gdybyśmy sobie zdołali wyobrazić, że wszystkie lądy ziemi były podobne do owćj południcwo-Amerykańskiej równiny, toby ludzie nie byli nigdy podołali wznieść się do okresu kamiennego, i byliby wiecznie przy użyciu rogu i drzew^ra pozostać musieli. Również i to sobie z góry możemy powiedzieć, że w lasach nadamazońskich proca byłaby czemś zupełnie zbytecznćm. Procy nie znajdujemy w północnej Ameryce za wyjątkiem Eskimosów. Spotykamy ją za to bardzo często na wyspach południowego oceanu, u mieszkańców wysp Maryjańskich ³), gromady Samoa ⁴), na Tahiti i wyspach Sandwich-skich ⁵). Papuanie z wysp Fidżi i Nowćj Kaledonii posługiwali się nią także ⁶). Na tych wyspach służyła ona równocześnie do codziennego użytku, gdyż orzechy kokosowa zbijano z palm kamieniami Mniój jasno dla czego jćj używali Guanchowie, wygaśli mieszkańcy wysp kanaryjskich, chyba może dla tego, że ją z sobą przynieśli z swej dawniejszej ojczyzny w Afryce. Najwięksi mistrze w rzucaniu z procy w klasycznej starożytności pochodzili z jednój gromady wysp, t. j. z wysp balearskich ⁷). W Sudanie i południowej Afryce proca jest

*) Odyss. I, 259. Ephyra musiała leżeć albo w Epirze, albo na jednej z wysp zatoki argolskićj.

²) Edw. Poppig. Cliili, Peru und der Amazonenstrom. T. II, str. 840.

³) W a i t z. Anthropol. T. V, Odd. II, str. 180.

⁴) Er. Muller. Reise der Fregatte Novarra. Anthrop. Tkał. T. III str. 39.

⁵) Heinr. Zim mer mann. Reise um die Welt mit Capt. Cook. Mannheim 1781, str. 75.

⁶) F. Knoblauch. Ausland 1866, str. 466.

⁷) For big er. Alte Geographie. T. III, str. 106.

http://rcin.org.pl