WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH432 I

416

dopiero jeden z wodzów cliińslrch TJSzang-khicn w r. 130 przed Chr. ³) winną macicę i uprawę wina do Chin wprowadził, że jednak do dziś dnia jeszcze mieszkańcy niebieskiego kraju winogrona wprawdzie jedzą, lecz wina z nich nie wytłaczają. Słodkie wino Szukingki nie jest więc niczem innćm tyłko wyrobem sztucznym za pomocą fermen-tacyi z ryżu, z dodatkiem kwasku z ciasta pszenicznego, gdy tuneza-sem gorzelnie dopiero pod panowaniem dynastyi mongolskiej w Chinach się rozpowszechniły ¹). Nawet i herbata nie była jeszcze w starożytnych Chinach, t. j. za czasów panowauia trzech pierwszych dy* nastyj, dla tego uprawiana i w użyciu, że granice państwa nie obejmowały jeszcze wtedy ojczyzny krzaku tsza, (herbacianego) t. j. obec-nćj południowej krainy. Użycie herbaty miało tam dopiero przez bud-dystycznycli mnichów być wprowadzone i nie jest może dawniejszem od naszej ery. Podobnież i papier należy tam do nowości, gdyż pierwsze jego użycie przypada na r. 153 po Chr. gdy tymczasem przed tern zastępować go musiały tablice z bambusu. Tusz ną,lepszy wyrabia się dotąd jeszcze tyłko w^T Chinach, chociaż dobroć jego w now^T-szych czasach upadła, odkąd zamiast kleju z rogu jeleniego biorą klej z bawołu do jego przyrządzenia. Pierwsze jego w^rprow^Tadzeuie przypada na r. 220 — 419 po Chr. Druk książek za pomocą ruchomych tabliczek został wynaleziony w Chinach w⁷ roku 593 czyli też 583 po Chr. i był już w r. 1310 w Easzid-eddin’a „Dszemma et tewarikh'⁴* opisany. Stanisław⁷ Julien i Paw^reł Champolłion uczą nas nawet, że w okresie King-li (1041— 49 po Chr.) sztuka drukowania pismem ruchomem wynalezioną została ^r). Nie może tutaj oczywiście być mowy o trzcionkach, lecz tylko o skróconych zgłoskowy ch wyobrażeniach obrazowego chińskiego pisma, zestawianych na ruchomych kawałkach porcelany. Sztuka ta musiała w końcu upaść, 'gdyż druk trzcionkami możliwym jest z korzyścią i powodzeniem tylko przy piśmie głoskowóm. Przy takićj mowie jak chińska, która jest jeclno-zgłoskową, nie było wprawdzie rzeczą trudną dla każdego pierwiastku odpowiedni obraz, hieroglyf, obmyśleć, lecz też właśnie dla tego, że mowa sama do tego nie zmuszała, nie mogło przyjść do rozłożenia pierwiastku na pojedyncze głoski jego i obmyślenia dla nich odpo-

³) P 1 a t h, w Ausland 1869, str. 1213. Ueber den wilden Weinstock (vitis amurentis) w północnych Chinach. Petermanns, Mittheilungen 1866, str. 304. ^x) II u c, Chinesisches Reich. T. II, str. 206.

²) StanislasJułien e-t Paul Champolłion, Industries ancien-nes et modernes de 1’eMpire chinois. Paris 1870, str. 153

http://rcin.org.pl