WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH378 I

teczki, w których pierwsze usiłowanie do zmysłowego utwierdzenia myśli i objaw potrzeby pisma upatrywać musimy. Na wyspach Palau używają sznureczków" z węzłami i splotami do udzielenia sobie nawzajem wiadomości lub uwierzytelnienia zlecenia, przesianego przez trzecią osobę. W języku miejscowym nazywają się "usl, i nie jest to bez znaczenia, że ten wyraz oznacza obecnie i list Europcicz\ka ¹ )• W pożyciu towmrzyskićm mieszkańcy wysp Fidżi są bardzo oględni i starają się nadać swej mowie ogładę i zwrot grzeczny. Ich język zawiera w sobie, w^Tedług twierdzenia MilliamsFu, wyrażenia odpowiadające zupełnie polskiemu pan i pani lub francuzkiemu uionsieur i madame ²). Nawet w^t obec Europejczyków'me wyrzekli się swej rodowej dumy, która jednak w oczach tychże przesadną butą i zarozumiałością się wydaje.

U Papuanów okręgu Lobo (w pobliżu gór Lamantscieri na wyspie Wonim-di-bawa) ^istnieje kalendarz, oparty na zmianach księżyca, mianowicie na porach pełni i jawieuiasię w pewnych okresach mon-sunów⁷ (nagarakwida). Czas od jednej pełni do drugiej nazywa się JJran-m (miesiąc). Monsun wschodni zawiera sześć, monsun (czyli wiatr) zachodni pięć podobnych miesięcy, a jeden pada na wielki upłvw morza (MeU-basar). Pok nazywa się Ngarak-ss. Wielki upływ⁷ morza rozpoczyna się w Październiku, a przeto w⁷ tym czasie, w' którym Papuanie na połów ryb wypływają; początek jego poznają oni po pączkach rozwijających się na cisowym drzewie ³).

Mieszkańcy Fidżi są nadzwyczaj bogaci w mytologiczne poetyckie utwory, które wierszem rymowym i z podniesioną wymową wygłaszane bywają. Pewuen Europejczyk zarobił sobie wńele od nich pieniędzy opowiadaniem im powiastek z Tysiąc nocy i jedna ⁴).

Do ich przemysłowych wynalazków należy też i sieć dla obrony przed moskitosami, której by u sąsiednich Polynezyjczyków⁷ tak samo nadaremnie szukano, jak i naczyń glinianych z czerwonej lub białej gliny, wyrabianych przez mieszkańców wysp Fidżi i zalecających się czystemi ładnemi obrysami. Prócz tego odznacza ich wielka zdolność do plastycznego naśladownictwa rozmaitych przedmiotów. Papuanie

⁴) K. Semper. Die Palau Inselu Leipzig 1878, star. 138, '263 i 323.

²)    Williams, Fiji an4 tke Eijians. T, I, str. 155

³)    Friedr. Muller, Allg. Ethnogr. 110.

⁴)    Waitz (Gerland) 1. c. T VI, str. 605. ,

http://rcin.org.pl