WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH471 I

455

dzieci i może od nich tychże samych ofiar żądać. Ludy owe nie wzniosły się nigdzie wyżei; nawet tam, gdzie się większe potworzyły państwa, układ społeczny nosi wyraźnie piętno patryarcbalności na sobie. Swoboda ruchu wśród społeczności jest im całkiem nieznana; droga musi im w⁷e wszystkiem być wskazana a nawet wyraźnie wytknięta. Ztąd ów brak samodzielności, trzymanie się ścisłe zwyczaju, nabytego z dz’eciństw^ra, umysł niejako niewolniczy, który ich cechę stanowi. Owe urządzenia patryarchalne wyradzają w następstwie niezachwianą cześć dla tego wszystkiego, co z dziada pradziada pochodzi. Wszystko co przodkowie działali i jak myśleli, musi być dobrćm, gdyż ma za sobą bogate doświadczenie. To wiedzieć i do tego się stosować, to dla nich największą mądrością i rozumem. Ztąd to pochodzi, że Mongołowie przedstawiają w’ ogóle pierwowzór zastarzałości, zastoju, że cywilizacyjny postęp u nich bardzo mały. Z drugiej zaś strony taki pogląd pociąga za sobą pewne zagłębienie się w pierwiastkach rodzinnego istnienia, które tym mocniej z każdą jednostką się zrastają, co tam, gdzie rozmaite i różnorodne poglądy i dążności się krzyżują, znaczne spotyka trudności. Wraz z temi przymiotami przeważa roztropność, rozum zimny i obliczający i daje się widzieć brak wszelkiej wyobraźni' twórczej i ogrzewającej swem ciepłem. Szlachetniejsze uczucia miłości i przyjaźni, tak potężne czynniki w życiu ludów europejskich. są dla nich krainą nieznaną. We wszyslkićm widać jedynie w^rzgląd na to co użyteczne i korzystne. Poezyja tych ludów nieznaczna i lgnąca podobnie jak ich filozofia i religia do ziemi. Mongoł zna tylko tę ziemię, świat widomy; myśl o innym, niewidomym święcie w} daje się mu czemś zbytecznem, niepotrzebnćm.

Zwyczaje i obyczaje tych ludów ^x) niebardzo się różnią od siebie a odzież i mieszkanie stosuje się więcój do klimatu. Odzież Samoje-dów składa się tam, gdzie jeszcze nie uległa wypływom obcym, z krótkiego kożucha ze skóry renifera z wiosem na zewnątrz, i butów również ze skóry renifera o długich aż powyżej kolan sięgających cholewach. W now^Tszych czasach, gdzie renifer dziki jest rzadszy, zaczyna sukno na niektórych częściach odzieży zastępować skórę. Nakrycie głowy, u mężczyzn wysokie, szpicaste, również ze skóry renifera, u kobiet zaś płaskie i okrągławe i ze skórek wiewiórki lub gronostaja*

i) Castren. M. Reiseerinnerungen aus den Jahren 1838- 1841. Petersburg 1853 1845—49. Etlmologisclie Yorlesungen ueber die Altai Yulker. Pecersb. 1857.—Yorlesungen uber fiimische Jlyihologie. 1853.

http://rcin.org.pl