WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH433 I

wiedniego znaku. Z wszystkich ludów na ziemi jedni Chińczycy czytają, piszą i drukują nie umiejąc głoskować.

iYłasność igły magnesowej, swobodnie wiszącej, była Chińczykom już w r. 121 po Chr. znaną ’), a szkła do okularów umieli oni z pewnością dawniej szlifować od ludów zachodu. Proch znali również o wiele wcześniej od Europejczyków, chociaż go jedynie do przyrządzania sztucznych ogni używali. Pieniędzy metalowych, t. j. bitych z szlachetnego metalu nie używają Chińczycy do dzisiejszego dnia; w ruchu kupieckim rozstrzyga jedynie waga i ciężarek; za to pieniądz papierowy jest u nich w użyciu już od 119 r. pr. Chr. Na tern papierowym gospodarstwie rozbiły się dynastyje ostatnia i przedostatnia, t.xj. klingi mongolska, a w tej chwili, w której nam pekińska rządowy gazeta doniesie, że i dynastyja Mandszu zaczyna pieniądz papierowy wydawać, możemy być pewni, że jej koniec się zbliża ²). Chińczycy umieją się. zręcznie z liczbami obchodzić. Są oni nie tylko wynalazcami tablicy rachunkowej (szczotów), lecz wydług podania John’a Bowring używają oni przy rachunku pamięciowym kostek palców⁷lewej reki jako liczb aż do wysokości 99,999, w^T ten sposób, że począwszy od małego, każdy palec następny wyższą wmrtość dziesiętną posiada od poprzedniego ³). Makaćamizowanle ulic iest odwiecznym wynalazkiem Chińczyków, który dopiero od r 1820 w Europie naśladujemy ⁴). Czytając w^T ewanieiii ś. Marka opis wieczerzy pańskiej, wyiażenie greckie na jedzenie nie pozostawua najmniejszej wątpliwości, iż Chrystus i jego uczniowie palców^ do tego używmii. O Chińczykach zaś czytamy, że już pod panowaniem drugiej dynastyi, a zatem na 2000 lat przed naszą erą, użycie pręcików z bambusu a późnićj ze słoniowej kości w tym celu było w' zwyczaju ⁵).

Zapytani nakoniec o dawność chińskiej kultury musimy najprzód tę pochwałę im oddać, że są wmrnemi j gorliwemi dziejopisarzami. Wiarogodne ich dzieje sięgają w tył aż do I'ao, t. j. według naszego kalendarza do r. 2357 pr. Chr., chód iż ta liczba pewnego sprostowania wymaga. Aż do r. 826 pr. Chr. chronologia chińska jest w^redług

*) Klaproth, Lettre sur rinreution de la boussole. Paris 1884 str. 6 6,

²) Klaproth, Sur 1’origine du papier-monaaie, .w Journal asiatiąue. Paris 1872. T. I, str. 259.

³) Ausland 1859, str. 1017.

⁴) Schmoller, Geschichte der dentschen Kleingetrerbe. Halle 18T0, s. 167,

⁵) Plath, w Ausland, 1869, str. 1214.

Etnologia

http://rcin.org.pl