557
strony na pokolenia Amachoza, Ama-zulu, Bechuana i Owa-Herero x). Do szczepów wewnątrz krajowych zaliczają się mało znane jeszcze hordy, t. z. Ba-yeiye, Ba-lojazi, Ba-toka, Ba-rolse i t. d. Liczniejsze jeszcze są ludy, należące do szczepów zachodnich, nad wybrzeżami Atlantyku mieszkających. Dzielą się oni na ludy Bunda, do których się Herero 2), (fałszywie Damara zwani), Ovambo i ich pokrewni, Na-no czyli Banguela w Benguela, A-ngola w Angola i i. zaliczają. Drugą gromadę stanowią Murzyni Kongo, t. j. właściwi Kongo Murzyni i Mpongwe. Do trzeciej gromady nakoniec należy pewna ilość języków północno zachodnich, jak np. t. z. Ba-kele w Dikele, Benga nad Gahuuem, Dualla w górach Kameruńskich, Izubu’owie i nowi przybyli zupełnie,nago chodzący Adiya na wyspie Fernando Po 3). Wreszcie należy tutaj wspomnieć o owych szczególnych murzynach Bafan, czyli Fan, którzy nie dawno temu z głębi kraju na brzegi przybyli, i dziwnego kształtu żelazne groty wyrabiają 4), podobne do owych, których Sandek czyli Niamniam oraz szczepy kamityczne używają.
2. Murzyni z Sudanu.
Rozpoczniemy wyliczenie ich od rzeki Nigru idąc na zachód i zwTÓcimy się potem w półkolu ku krainie białego Nilu. Nad dolną częścią Nigru mówią językiem lbo, od Benue ku górze językiem Nuffi, oba jednak nie są jeszcze dotąd zbadane. Dalej ku zachodowi następuje język Ewhe, obejmujący jako narzecza gawor Joruba. Dahome
1) Gust. Fritsch. Eingeborne Siidafrikas. Breslau 1872, str. 6.
2) Język ten bywa używany i przez wiele innych pokoleń przy obcowaniu z sobą. Hugo Hahn. Peterm. Mitthe-il. 1867, str, 293.
"j Jak wszystkie wyspy Atlantyckie tak i ją znaleźli Portugalczycy nieza-mieszsaną. ~,ud Adiya przybył tamże z krainy nad Gabunem, zkąd go lud Alpongwe wyparł. W i n w o o d Eead, Sarage Afrika, str. 63. Nazwa Addya ma jednak tylko mieszkańca wsi, t. j, wieśniaka oznaczać. Bastian San Salrador. Bremen 1859, str. 317.
4) Du Cha i 11 o u, Explorations and adventures. London 1861, str. 79. Być może, iż nazwa Ba-fan nadana im została jedynie przez sąsiadów, w takim zaS razie należałoby ich może do zupełnie innej zaliczyć gromady.