Cele wych730 bmp

r'eligił;y szerzyło się to wyniszczające przeżycie — taedium vitae. Możemy wskazywać wzory innego życia',’ przykłady heroizmu i poświęcenia, wielkości i-twórczych osiągnięć — ale nie możemy zapominać, że 'przykłady pozytywne działają często właśnie negatywnie, budzą niechęć, przekorę, gniew, uczucia resentymentu. Możemy ukazywać wieloraką jurodę świata, niepowszednie kombinacje możliwego działania, uroki Tyzyka i odwagi, absorbujący niepokój myśli badawczej, piękno sztuki stwarzającej drugi świat, aby w ten sposób rozbudzać zainteresowania i zamiłowania — ale to przecież właśnie one — zainteresowania'! zamiłowania — są tym zagubionym kluczem do tajemnicy intensywnego życia, kluczem, którego szukamy; byłoby wszystko łatwe, gdybyśmy go mogli mieć w ręku.

/ Czyż więc nic nie mamy do zrobienia? Zapewne istnieją dość ścisłe granice skuteczności naszego ludzkiego działania. Jeśli ludzie nie potrafią dotychczas stwarzać życia biologicznego, jest zrozumiałe, iż nie potrafią również tworzyć intensywnego i bogatego życia osobowości; jeśli nie potrafią zwyciężać śmierci fizycznej, to trudno przypuszczać, iż jest im dana możliwość przezwyciężenia martwoty, psychicznej — nudy i zniechęcenia, obojętności i szablonu, rezygnacji 1 znużenia.

Ale tak jak ludzie umieją pielęgnować biologiczne życie, leczyć je z chorób, wzmacniać jego siły, podobnie muszą wierzyć, że może się to im udawać w zakresie¹ życia duchowego. I wszystkie te metody 'działania, o których ograniczeniach mówiliśmy przed chwilą^; — wielkość Idei, racjonalność poglądu na świat, sugestywność wzorów, angażująca siła zainteresowań— zachowują swe znaczenie, jeśli tylko wychowawcza akcja jest dostatecznie długotrwała i wy-

308

starczająco; wnikliwa, jeśli kształtuje równocześnie i środowisko, i doświadczenia wychowanków. Taka akcja wychowawcza może otwierać możliwości działania i wpływać na postawę oraz motywy,. może systematycznie i troskliwie, taktownie ,,otwierać" spojrzenie na ‘świat," Budzić niepokój" umysłu „uśpionego w dogmatycznej drzemce", wprowadzać w bogaty świat sztuki, inspirować przeżycia w zakresie międy-ludzkiej wspólnoty.

Wychowanie takie pomagałoby wyzwalać się z nacisku konieczności i z więzów zniechęcenia i nudy. Człowiek wchodzi na drogę dostępnego sobie szczęścia, gdy jego życie wznosi się na poziom wyższy niż ten, jaki jest wyznaczony przez walkę o by t lub przez konformistyczną uległość wobec warunków "t otoczenia. Potrzeba tworzenia, radość zaangażowania,^intensywność wspólnoty — możliwe są t^lko dzięki rozwijaniu zainteresowań i wyobraźni. Zainteresowania są tym czynnikiem, dzięki któremu człowiek potrafi żyć tak, jak chce, a nie tak, jak musi; wyobraźnia jest siłą, dzięki której obok życia empirycznego postawione zostaje życie „wyobrażone"; to życie wyobrażone staje się punktem wyjścia twórczego działania, które przekształca rzeczywistość istniejącą i powołuje do istnienia rzeczywistość przyszłą. Tak rozumiana wyobraźnia jest jedną z wielkich sił tworzących cywilizację nauki i techniki, zaprzeczającą temu, co zastane przez ludzi jako dane im warunki naturalne; cywilizację społecznej sprawiedliwości, zaprze-miana wyobraźnia jest jedną z wielkich sił tworzącą ludzi, którzy dzięki niej zwielokrotniają swe własne życie.    ______¹------

Organizowane w ten wieloraki sposób kształtowania osobowości, uzupełniając działalność wychowawczą prowadzoną dla przygotowania człowieka do ży-

309