klsti130

154 i. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA AIAN

t. z w. sochę, t. j. przez rylec rozwidlony, wtedy otrzymano sochę dwupolicowego typu (patrz o tem § 169).

Radła i, e w n ą tr zrvlco w e, jak na rys. 130, spotykają się na południowo-wschodniem Pomorzu i przyległej cząstce zachodniego Mazowsza, a z drugiej strony, w egzemplarzach o wiele cięższych i prymitywniejszych w Rjece w Czarnogórzu (fig. 131), poza tem i na wyspie Krculi, oraz w niektórych okolicach Ukrainy etc.

Typ w rodzaju wyobrażonego na fig. 126, lub do niego mniej albo więcej podobny, jest używany na zachodnich i południowo-zachodnich krańcach Wielkopolski oraz w Czechach, a, jak się zdaje, był rozpowszechniony i na Śląsku. W Wielkopolsce konstrukcji tego radła, niestety, dokładniej nie zanotowałem; w Czechach właściwych podobne radła bywają zewnątrzrylcowe, ale w górach Kruszcowych — jeśli ufać rysunkom, podanym przez Braungarta — wewnątrzrylcowe. Ostatnia konstrukcja zdaje się być w zastosowaniu do tego radła pierwotną, zaś pierwsza — wtórną.

132. Radio płozowe, podobne do ramowatych, wykazujące jednak typologiczny związek z radiami rylcowemi w rodzaju wyobrażonych na fig. 128 i 129. Bykowce, pow. Krzemieniec, Wołyń (Polska). — Wg oryginalnego okazu w zbiorach autora rysował J. Obrębski. — Dość podobne radio podaje A. Petzholdt z okolicy Trypola nad Dnieprem w Kijowszczyźnie (Reise im westl. u. sudl. europ. Russland im Jahre 1855, str. 90, fig. 15).

s^a północnym wschodzie Słowiańszczyzny (oraz u Bałtów) spotykamy też pod nazwą socTi lub soszek radła o rylcu płaskim, deskowaTymTliodobnym^do rylca sochy, wyobrażonej na fig. 143. ale oczywiście nierozwid]onynr~T7TŹądzieirte^szerokorylc~ówe radła zwyklellie posiadają; jej funkcję pełnią t. zw. obże w rodzaju hołobli.

162. Bardzo znaczne obszaryrdżennej^-^"Polski, Czechosłowacji i Słowiańszczyzny bałkańskiej^ajmuje rajlło^r amo watę czyli słu-pjjŁgwe. W postaci zupełnie typowej, to znaczy czystej widzimy'?’^ na figurachU^U^TgS, 137~i "138!

Charakteryzuje je ramowały układ części składowych, obecność płozu jak w radie krzywogrządzielowem, jedna rękojeść (zdwojenie ręk~oj~esci wTFoTsce często się zdarzaj ale stanowi bT^zTwarunkowo późne udoskonalenie) oraz mocna słupicą, łącząca przednią część płozu z grzą-dziela, Be^ulowanie^łębokościorki dokonywa się zwykle zapomocą klinów, zakładanych obokTylnego końca grządzieiTManipulując temi kłi-nami powoduje się wznoszenie lub obniżanie przedniego końca tej części radła, a co za tem idzie — głębszą lub płytszą orkę. Zasiąg ramowa-

133—135. Polskie radła ramowate 133. Odrowąż, po w. Końskie, Małopolska północna (bez radlicy)— 134. Cisów, -pow. Kielce, Małopolska (rysowane bez radlicy). — 135. Bochotnica, pow. Puławy, Małopolska. Rys. autor.

tego radła w obrębie fi ło w ja ń szczy z n v jest, jakeśmy to już wskazali, nadzwyczaj roŹTe^ły-, z tego też względiTprzez pewnych badaczy niemieckich było ono uważane za typ „słowiański⁴⁴, lub nawet za „staro-

¹ Radło to, już po narysowaniu go na miejscu, zostało wraz z odnalezioną przez właściciela radlicą ofiarowane do zbiorów prof. St. Biedrzyckiego.

/