klsti261

290

i. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAŃ

używane przez Słowian północnych głównie do przechowywania i mierzenia ziarna, a przez bałkańskich do mierzenia oraz do niektórych innych celów, dalej niecki, rozmaite szuflowate i łyżkowate czerpaki, łyżki i niektóre inne prymitywne wyroby. Niecki znajdujemy bądź pod tą nazwą, bądź też pod nazwą koryt i t. d. Zarówno u Słowian północnych jak i u południowych, a poza tern u innych ludów Europy, Kaukazu etc. Czerpaki (ob. np. fig. 255) i właściwe szufle (fig. 189) w bardzo różnorodnych postaciach rozpowszechnione są wszędzie. Niektóre ich kształty (fig. 255, 4) żywo przypominają znaleziska przedhistoryczne z Europy środkowo-zachodniej. Łyżki okrągłe i owalne należą do najpospolitszych wyrobów; ale do typologicznego i etnogeograficznego ich prześledzenia brak nam jeszcze dostatecznego materjału. Wiadomo tylko, że zarówno na Bałkanach zachodnich jak i na Wielkorusi, przeważać się zdają formy

255. Czerpak/ do wylewania wody z czółna. — 1. Ju-gosławja. Muz. etn. w Sarajewie. — 2. Berszty, NE od Grodna, Białoruś (Polska). — 3. OstrykÓł, pow. Ostrów, Mazowsze. — 4. Iża, NW od m. Wilejka, Białoruś (Polska). Rys. autor.

okrągłe. Dodajmy nawiasem, że tu i owdzie spotykamy się też z dorywczo używanemi łyżkami z kory (fig. 263).; Do najprymitywniejszych wyrobów drążonych zaliczyć można naczynia, jak mówi lud, ,,samourpdzpne‘‘ używane w dużych ilo ściach na południu Sło wiańszczyzny; są to po prostu odpowiednio, a ma łym zachodem spreparo wane owoce tykwj (tabl. Xm, 25 i 80). Spo^ rządza się z nich flaszki, czerpąki₇ łylkij t. p. Rzecz charakterystyczna, iż nazwa tykwy przeszła na Ukrainie na pewne bańkowate naczynia gliniane (ob. § 368 i tabl. XVIII, 11 i 13). Rola tykwy w kulturze ludzkiej, jako m. i. pewnego rodzaju wzoru dla naczyń glinianych, była wogóle wielka. Została ona podpatrzona już dawno i zwłaszcza trafnie podkreślił ją ostatnio C. Schuchhardt.

We wszystkich krajach słowiańskich spotykamy się też z roz-winiętein Jokar s t w eą a prymitywne tokarnie powtarzają się w jednakowych kształtach na północy oraz na południu (porówn. też § 238). Z pośród naczyń toczonych zasługują na wyróżnienie zwłaszcza mi-skowate i nuharowate: z pośród tokarni — przyrządy, posługujące się tukiem, używane do toczenia wrzecion (porówn. § 238).